Γύρω από το καφέ του Αγίου Γεωργίου στη Λάστα, ένα ορεινό χωριό στην περιοχή της Πελοποννήσου δεν υπάρχει ψυχή ζώσα. Αντίθετα, υπάρχει ένα σύστημα τιμολόγησης, με βάση το οποίο απλώς πίνεις το ποτό σου, αφήνεις ένα αντίτιμο και απολαμβάνεις τα απομεινάρια μιας περασμένης εποχής.
Σύμφωνα με το newsbomb.gr, oι φωτογραφίες κατοίκων στους τοίχους διαψεύδουν την πραγματικότητα, όπου μια έρημη πλατεία, ένα εγκαταλελειμμένο σχολείο και μία σειρά από έρημα σπίτια προσφέρουν μια απόκοσμη ματιά στο μέλλον μιας χώρας που κινδυνεύει από πληθυσμιακή κ
Η Λάστα του νομού Αρκαδίας είναι μόνο μία από τις εκατοντάδες ερημωμένες ή εγκαταλειμμένες πόλεις και χωριά «φαντάσματα» διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα, μετά από χρόνια μείωσης των γεννήσεων, οικονομικής δυσπραγίας και μαζικής μετανάστευσης. Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η μείωση του πληθυσμού ασκεί πλέον μεγάλη πίεση σε μια χώρα που μόλις βγαίνει από την κρίση -με λιγοστούς νέους που μπορούν να στηρίξουν την οικονομία στις επόμενες γενιές.
«Ενώ η Ελλάδα βλέπει πολύ σταθερή ανάπτυξη αυτή τη στιγμή, κοιτάζοντας μπροστά, με ολοένα και λιγότερους ανθρώπους να δουλεύουν, αυτό θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί», δήλωσε στο CNBC ο Μπερτ Κόλιν, επικεφαλής οικονομολόγος της ING.
Η πτώση των γεννήσεων μια «υπαρξιακή» απειλή
Η Ελλάδα έχει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες γεννητικότητας στην Ευρώπη: Στο 1,3, είναι το μισό από αυτό που καταγράφηκε το 1950 και πολύ κάτω από το 2,1 που απαιτείται για την αντικατάσταση του πληθυσμού.
Πέρυσι, η χώρα κατέγραψε λίγο περισσότερες από 71.400 γεννήσεις, ο χαμηλότερος αριθμός από τότε που ξεκίνησαν τα αρχεία πριν από σχεδόν έναν αιώνα, και μειωμένος περίπου 6% σε σχέση με το 2022. Η Ελλάδα έχει τώρα περίπου μία γέννηση για κάθε δύο θανάτους και το μερίδιο του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών είναι σχεδόν διπλάσιο από αυτό της ηλικίας 0 έως 14 ετών.
Αυτό ώθησε τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να προειδοποιήσει για μια «υπαρξιακή» απειλή για την ελληνική κοινωνία, με τη χώρα πιο εκτεθειμένη από άλλες στις ευρύτερες δημογραφικές αλλαγές που πλήττουν τα ανεπτυγμένα έθνη. «Η αλήθεια είναι ότι σήμερα ο λαός μας είναι από τους πιο ηλικιωμένους στην Ευρώπη», είπε πέρυσι ο Μητσοτάκης, μιλώντας σε ελληνικό δημογραφικό συνέδριο.
Είναι ένα ζήτημα που επηρεάζει ορισμένους θύλακες της ηπειρωτικής Ελλάδας και το Αιγαίο περισσότερο από άλλες περιοχές. «Αυτή η μείωση του πληθυσμού δεν εκδηλώνεται εξίσου σε όλη τη χώρα», συνέχισε ο Μητσοτάκης. «Έχει κορυφές σε συγκεκριμένους τομείς και αυτό σημαίνει ότι οι εθνικές στρατηγικές δεν επαρκούν και χρειάζονται και τοπικές διατάξεις, με τη συνολική δημογραφική κατάρρευση να γίνεται κυριολεκτικά υπαρξιακό στοίχημα για το μέλλον μας».
Αυτή η παρακμή είναι πιο ορατή σε πόλεις και χωριά-φαντάσματα - τοποθεσίες με κανέναν ή σχεδόν καθόλου κατοίκους που ερημώνουν καθώς οι τοπικοί πληθυσμοί φεύγουν ή πεθαίνουν. Μπορεί να είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί ο ακριβής αριθμός τέτοιων τοποθεσιών, δεδομένης της συχνά απομακρυσμένης φύσης τους, αλλά πρόσφατες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των τελείως εγκαταλειμμένων πόλεων και χωριών κοντά στα 200.
Πολλά είναι ξεχασμένα, με τα ερειπωμένα κτίρια τα μόνα σημάδια της προηγούμενης ζωής. Άλλοι, όπως η Λάστα, εν τω μεταξύ, έχουν γίνει πηγές ασυνήθιστου τουρισμού, με επισκέπτες που επιθυμούν να ζήσουν ένα κομμάτι ιστορίας. Στην τελευταία απογραφή της Ελλάδας το 2021, είχε μόνιμο πληθυσμό 12 κατοίκων, αλλά όταν το CNBC επισκέφθηκε το 2024 δεν υπήρχαν ενδείξεις μόνιμων κατοίκων.
Απομεινάρια της ελληνικής οικονομικής κρίσης
Η πρόσφατη δημογραφική πτώση της Ελλάδας μπορεί να αναχθεί σε μεγάλο βαθμό στην κρίση δημόσιου χρέους της χώρας το 2009. Τα προγράμματα διάσωσης προκάλεσαν χρόνια λιτότητας και χρηματοοικονομικής δυστυχίας για τη χώρα, με την οικονομία να συρρικνώνεται έως και το ένα τέταρτο την επόμενη δεκαετία.
Οι νέοι ήταν από εκείνους που επλήγησαν περισσότερο από την ύφεση, με την ανεργία των νέων να κορυφώνεται στο 59,5% το πρώτο τρίμηνο του 2013 — περισσότερο από το διπλάσιο του εθνικού υψηλού ποσοστού που άγγιξε το 27%. Ως αποτέλεσμα, πολλοί δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν νέες ζωές έξω από τα σπίτια της οικογένειάς τους.
Από αυτούς που το έκαναν, πολλοί το έκαναν στο εξωτερικό, με περισσότερους από 400.000 ανθρώπους - ή το 9% του εργατικού δυναμικού - να μεταναστεύουν κατά τη διάρκεια της δύσκολης περιόδου. Μεγάλο μέρος των υπολοίπων μετεγκαταστάθηκαν στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, αναζητώντας καλύτερη εργασία και εκπαίδευση.
Σήμερα, περισσότερο από το μισό (53,5%) του ελληνικού πληθυσμού ζει στην πρωτεύουσα, την Αθήνα, και τη γύρω περιοχή της Αττικής, καθώς και στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, τη Θεσσαλονίκη. Εν τω μεταξύ, όλες οι άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των πολύτιμων νησιών της Ελλάδας, έχουν καταγράψει μείωση πληθυσμού τα τελευταία αρκετά χρόνια.
Πολλοί δημογράφοι λένε ότι η μείωση του πληθυσμού της χώρας έχει τις ρίζες της ακόμη πιο πίσω στη δεκαετία του 1980 - μια άλλη περίοδος οικονομικής παρακμής. Η πτώση των γεννήσεων κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οδήγησε έκτοτε σε μείωση των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία, με το ποσοστό των γυναικών ηλικίας 20 έως 40 ετών τώρα να είναι 150.000 λιγότερες από ό,τι πριν από πέντε χρόνια.
Πρωτοβουλίες για την πληθυσμιακή αύξηση
Η κυβέρνηση προβλέπει επί του παρόντος ότι ο πληθυσμός μπορεί να μειωθεί από περίπου 10,4 εκατομμύρια σήμερα σε 7,5 εκατομμύρια έως το 2050 - μείωση μεγαλύτερη από το ένα τέταρτο. Για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του ζητήματος, ο κ Μητσοτάκης ίδρυσε πέρυσι ένα νέο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογενειακών Υποθέσεων για να ενισχύσει τη στήριξη των παιδιών και των ευάλωτων ομάδων.
Τον Οκτώβριο, το υπουργείο ανακοίνωσε ότι θα δαπανήσει 20 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2035 σε κίνητρα για ανάσχεση της μείωσης του πληθυσμού, όπως επιδόματα τέκνων, ενισχυμένη γονική άδεια και φορολογικές ελαφρύνσεις. Η Σοφία Ζαχαράκη, η οποία είναι αρμόδια υπουργός, είπε ότι τα μέτρα σχεδιάστηκαν για να παράσχουν μια κλήση αφύπνισης στην κοινωνία.
«Χρειαζόμαστε ένα σοκ. Χρειαζόμαστε κάτι που να δημιουργεί, ξέρετε, μια αίσθηση ασφάλειας και αισιοδοξίας, ειδικά στον νεότερο πληθυσμό», δήλωσε στο CNBC μέσω βιντεοκλήσης η Ζαχαράκη, υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογενειακών Υποθέσεων. «Είμαστε αντιμέτωποι με όχι μόνο έναν οικονομικό αντίκτυπο… αλλά και ένα ζήτημα νοοτροπίας που έχει εισαχθεί στο μυαλό πολλών νέων, πιθανώς λόγω της επαναλαμβανόμενης κρίσης και μιας γενικότερης αίσθησης απογοήτευσης», συνέχισε, προσθέτοντας ότι η χρηματοδότηση θα μπορούσε να δώσειθ σε περισσότερους ανθρώπους την επιλογή να δημιουργήσουν οικογένεια.
Ο Κόλιν εκφράζει δυσπιστία ότι τα μέτρα υποστήριξης των παιδιών θα ήταν αρκετά για να αλλάξουν την τάση και ότι πιθανότατα θα χρειαστούν σημαντικές αλλαγές πολιτικής για να υποστηριχθούν οι δημογραφικές αλλαγές. «Δεν φαίνεται να υπάρχει ένα παράδειγμα πολιτικής που εισήχθη κάπου που να είχε ως αποτέλεσμα μια ταχεία ανατροπή αυτής της πτώσης», είπε. Πρόσθεσε ότι άλλες πολιτικές μπορεί να περιλαμβάνουν κίνητρα για την ενθάρρυνση περισσότερων νέων να παραμείνουν στην Ελλάδα και την προσέλκυση όσων έφυγαν.
Οι δημογραφικές αλλαγές επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη
Η δημογραφική πτώση της Ελλάδας έρχεται σε αντίθεση με τις βελτιωμένες πλέον οικονομικές προοπτικές της χώρας. Η ελληνική οικονομία προβλέπεται να αναπτυχθεί κατά 2,2% το 2024 και κατά 2,3% το 2025, ξεπερνώντας ακόμη και τις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης. Η αρχική πρόβλεψη του 2,9% της χώρας για το ΑΕΠ το 2025 αναθεωρήθηκε προς τα κάτω μόνο λόγω της ευρύτερης επιβράδυνσης της ΕΕ. Ωστόσο, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η δημογραφική πτώση θα μπορούσε τελικά να υπονομεύσει αυτή την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα.
«Οι δημογραφικές εξελίξεις είναι απολύτως βασικές για την οικονομική ανάπτυξη γενικά. Έχει να κάνει με το πόσα χέρια πρέπει να δουλέψουν και πόσο παραγωγικά μπορεί να είναι αυτά τα χέρια», είπε ο Κόλιν, κάνοντας λόγο για μια «ισχυρή συσχέτιση» μεταξύ της αύξησης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και του κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Η Ελλάδα δεν είναι μόνη σε αυτό το φαινόμενο: η δημογραφική παρακμή είναι ένα ζήτημα που αντιμετωπίζουν πολλά ανεπτυγμένα έθνη. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, με ποσοστά γονιμότητας 1,2 και 0,72 το 2023, αντίστοιχα, είναι από τα πιο γνωστά παραδείγματα χωρών σε δημογραφική κατάρρευση. Αλλά μεγάλο μέρος της Δύσης, και η Κίνα επίσης, έχουν ραγδαία γήρανση πληθυσμού και χρειάζονται μεγαλύτερη κρατική υποστήριξη.
«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη μέση μιας άνευ προηγουμένου δημογραφικής μετάβασης, όπου η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού επιβραδύνεται συνεχώς, με ελάχιστες προφανείς ενδείξεις ότι η τάση πρόκειται να μετατοπιστεί», γράφει ο Τζιμ Ριντ, παγκόσμιος επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας της Deutsche Bank, σε έκθεση του Νοεμβρίου.
https://www.pentapostagma.gr/