Η στιγμή της ειρωνικής ανατροπής φαίνεται πως έφτασε: ενώ για χρόνια οι Γερμανοί λοιδορούσαν τους Έλληνες και τους Ιταλούς για την «τεμπελιά» τους, τα τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ τους φέρνουν αντιμέτωπους με την ίδια την πραγματικότητα.
Οι αριθμοί μιλούν ξεκάθαρα: οι Γερμανοί εργάζονται λιγότερες ώρες από τους γείτονές τους στον νότο της Ευρώπης, με μέσο όρο μόλις 1.331 ώρες ετησίως, όταν οι Έλληνες φτάνουν τις 1.898.
Η «εργασιομανία» που κάποτε αποτελούσε το σήμα κατατεθέν της Γερμανίας φαίνεται να έχει μετατραπεί σε… φαντασίωση, προκαλώντας σοκ και απορίες ακόμη και στους ίδιους τους εργοδότες.
Η ειρωνεία είναι εμφανής: αυτοί που έστελναν «τρόικα» σε χώρες του Νότου για να επιβάλουν σκληρή εργασία, τώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με το δικό τους εργασιακό παράδοξο.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την Washington Post, τα αυτόματα μηνύματα «εκτός γραφείου» για διακοπές ενός μήνα έχουν απενεργοποιηθεί.
Τα σήματα «κλειστά για διακοπές — επιστρέφουμε τον Σεπτέμβριο» έχουν κατέβει από τις βιτρίνες καταστημάτων και τις πόρτες εστιατορίων.
Και, έπειτα από ένα καλοκαίρι όπου κατέκλυσαν τις παραλίες της νότιας Ευρώπης, οι Γερμανοί επέστρεψαν στη δουλειά. Ή μήπως όχι;
Οι ερημωμένες γερμανικές πόλεις και κωμοπόλεις μπορεί να ξαναζωντάνεψαν με την επιστροφή των μαθητών στα σχολεία, αλλά η χώρα αντιμετωπίζει ένα οικονομικό —και υπαρξιακό— αίνιγμα: παρά την περηφάνια τους για τη φιλοπονία τους, οι Γερμανοί απλώς δεν εργάζονται αρκετά.
Τα στοιχεία είναι κάτι παραπάνω από σοκαριστικά.
Από τις 38 ανεπτυγμένες οικονομίες του ΟΟΣΑ, η Γερμανία κατατάσσεται τελευταία σε ετήσιες ώρες εργασίας.
Πρόκειται για κρίση ταυτότητας για μια χώρα που μόλις πριν από μια δεκαετία επέβαλε αυστηρά μέτρα λιτότητας στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, των οποίων οι κάτοικοι παρουσιάζονταν συχνά στα γερμανικά μέσα ως τεμπέληδες και κακομαθημένοι.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, ο μέσος Έλληνας δούλεψε 1.898 ώρες πέρυσι, ο μέσος Πορτογάλος 1.716 και ο μέσος Ιταλός 1.709.
Στη Γερμανία, ο αριθμός ήταν μόλις 1.331 ώρες.
Δεν είναι όμως μόνο θέμα εργασιακών συνηθειών: η οικονομία της Γερμανίας υστερεί σε σχέση με εκείνες των γειτονικών χωρών.
Την περασμένη εβδομάδα, η ανεργία στη Γερμανία ξεπέρασε τα 3 εκατομμύρια άτομα για πρώτη φορά εδώ και 10 χρόνια, ενώ το ποσοστό ανεργίας, αν και χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αυξάνεται σταθερά εδώ και χρόνια.
Η γερμανική οικονομία συρρικνώθηκε τα δύο τελευταία χρόνια και πλέον είναι μικρότερη από το 2019, σύμφωνα με τον Carsten Brzeski, επικεφαλής οικονομολόγο της ING Germany.
Την ίδια στιγμή, οι οικονομίες της Ισπανίας και της Ελλάδας αναπτύχθηκαν πάνω από 2% πέρυσι.
«Η Ισπανία αναπτύσσεται ταχύτερα», δήλωσε ο Steffen Kampeter, γενικός διευθυντής της Συνομοσπονδίας Γερμανών Εργοδοτών και πρώην βουλευτής.
«Η Ελλάδα αναπτύσσεται ταχύτερα. Χώρες που θεωρούσαμε χαμηλών επιδόσεων μας δείχνουν τώρα ότι είναι υψηλών επιδόσεων, και εμείς είμαστε οι χαμηλών επιδόσεων στην ανάπτυξη».
«Πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο»
Όπως αναφέρει η αμερικανική εφημερίδα, η μείωση των ωρών εργασίας έχει εξελιχθεί και σε πολιτικό ζήτημα. «Πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο και, πάνω απ’ όλα, πιο αποτελεσματικά σε αυτή τη χώρα», δήλωσε ο καγκελάριος Friedrich Merz στην πρώτη του ομιλία μετά την ανάληψη των καθηκόντων του τον Μάιο.
Προειδοποίησε επίσης κατά των πειραματισμών με συντομότερη εργάσιμη εβδομάδα, προσθέτοντας: «Με τετραήμερη εβδομάδα και work-life balance, δεν θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την ευημερία αυτής της χώρας».
Δεν είναι μόνο ότι οι Γερμανοί παίρνουν πολλές διακοπές —οι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης δικαιούνται εκ του νόμου 20 ημέρες ετησίως, αν και οι περισσότεροι λαμβάνουν πολύ περισσότερες, συν αρκετές επίσημες αργίες— αλλά δηλώνουν επίσης κατά μέσο όρο 19 ημέρες αναρρωτικής τον χρόνο, σύμφωνα με στοιχεία της Techniker Krankenkasse, της μεγαλύτερης ασφαλιστικής υγείας της Γερμανίας.
Πριν από την πανδημία ήταν περίπου 16, με την αύξηση να αποδίδεται σε πολιτισμική μετατόπιση και όχι σε θέματα υγείας.
«Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν σοβαροί λόγοι για τους οποίους οι Γερμανοί θα ήταν τόσο πιο ευπαθείς σε σχέση με άλλες χώρες υψηλού εισοδήματος», είπε ο Jonas Jessen, ερευνητής στο Κέντρο Κοινωνικών Επιστημών του Βερολίνου που μελετά την αγορά εργασίας.
Το ζήτημα προκάλεσε νέα διαμάχη τον περασμένο μήνα, έπειτα από εκτενή γερμανικά ρεπορτάζ για μια δασκάλα σε επαγγελματικό κολλέγιο στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία που βρισκόταν σε αναρρωτική άδεια από το 2009 λαμβάνοντας πλήρη μισθό.
«Αυτό δεν είναι βιώσιμο», δήλωσε σε συνέντευξη ο Michael Kretschmer, πρωθυπουργός της Σαξονίας και αναπληρωτής πρόεδρος της CDU του Μερτς. «Αυτό πρέπει να αλλάξει».
Πρόσθεσε: «Η μερική απασχόληση δεν πρέπει να γίνει ο κανόνας για μια οικονομία».
Ο Kretschmer είπε ότι στη Σαξονία, η νοσηλευτική και η υγειονομική περίθαλψη έχουν πληγεί ιδιαίτερα από τις μειώσεις ωρών εργασίας, και ότι κάθε αύξηση μισθού φαίνεται να οδηγεί σε λιγότερες ώρες εργασίας.
«Πρέπει να γίνουμε το κορυφαίο κρατίδιο σε ώρες εργασίας, όχι το τελευταίο», είπε.
Υπάρχουν και θετικά
Βέβαια, υπάρχουν και θετικά στο να δουλεύει κανείς λιγότερο.
Πολλοί υπερβολικά κουρασμένοι Αμερικανοί κοιτούν με φθόνο τους Γερμανούς και άλλους Ευρωπαίους που παίρνουν συνεχόμενες εβδομάδες καλοκαιρινών διακοπών και δεν απαντούν σε email μέχρι να επιστρέψουν.
«Υπάρχουν και άλλες πτυχές της ζωής εκτός από τη δουλειά», είπε ο Christopher Sitzmann, 27 ετών, φοιτητής Νομικής, ενώ ψώνιζε σε ένα κατάστημα Decathlon στο Βερολίνο το μεσημέρι της Παρασκευής.
«Μου αρέσει ο αθλητισμός. Γι’ αυτό είμαι εδώ, να αγοράσω εξοπλισμό κολύμβησης. Έχω ήδη τελειώσει με τη δουλειά».
Αλλά η γερμανική αντίληψη για την ισορροπία εργασίας-ζωής έχει μετατοπιστεί υπερβολικά προς τη «ζωή», είπε ο Kampeter.
«Υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση ότι μπορείς να έχεις καλή ζωή χωρίς δουλειά», πρόσθεσε.
Η Faeze Haddadi, 34 ετών, μετακόμισε στο Βερολίνο πριν από τέσσερα χρόνια από το Ιράν και εκείνη και ο σύζυγός της περίμεναν να συναντήσουν ακραία φιλοπονία.
«Δεν είχαμε ιδέα πόσο δουλεύουν οι άνθρωποι εδώ και νομίζαμε ότι θα έπρεπε να δουλεύουμε σκληρότερα και περισσότερες ώρες» είπε η Haddadi, που δυσκολεύτηκε να βρει δουλειά στη Γερμανία, ενώ έτρωγε κοτομπουκιές και τηγανητές πατάτες με την κόρη της στο εμπορικό κέντρο Wilma του Βερολίνου.
«Αλλά φαίνεται ότι εδώ οι άνθρωποι δεν αισθάνονται πίεση να δουλέψουν».
Οι ειδικοί λένε ότι ο βασικός λόγος για τα συρρικνούμενα γερμανικά ωράρια δεν είναι η τεμπελιά.
Είναι οι δομικοί παράγοντες που κάνουν τη δουλειά πλήρους απασχόλησης δύσκολη για πολλούς Γερμανούς —ιδίως για τις γυναίκες.
Οι Γερμανίδες είναι πολύ πιθανότερο να δουλεύουν μερική απασχόληση.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία, το 2023 το 48% των εργαζόμενων Γερμανίδων δούλευε μερική απασχόληση, έναντι λίγο πάνω από 10% των Γερμανών ανδρών. Μεταξύ των μητέρων, το ποσοστό ήταν πάνω από 65%.
Ο δείκτης απασχόλησης ισοδύναμης πλήρους απασχόλησης —που μετρά τους μερικώς απασχολούμενους ως μερικώς εργαζόμενους— ήταν 61% για τους Γερμανούς άνδρες πέρυσι αλλά μόλις 44% για τις Γερμανίδες το 2022, ένα από τα μεγαλύτερα χάσματα στην ΕΕ, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων.
Πολλά γερμανικά σχολεία και παιδικοί σταθμοί κλείνουν νωρίς το μεσημέρι, κάνοντας δύσκολο και για τους δύο γονείς να εργάζονται πλήρες ωράριο. Και οι πολιτισμικές νόρμες, είπε ο Jessen, έχουν οδηγήσει τις γυναίκες να αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο βάρος.
Ο Ψυχρός Πόλεμος άνοιξε μια διαίρεση ανάμεσα στη Δυτική και την Ανατολική Γερμανία ως προς την εργασία των μητέρων.
«Στη Δυτική Γερμανία, οι εργαζόμενες μητέρες αποκαλούνταν ‘μητέρες-κοράκια’, που θεωρούνταν κακές μητέρες», είπε ο Jessen.
Στην Ανατολή, αντίθετα, ο νόμος ουσιαστικά απαιτούσε και από τους δύο γονείς να εργάζονται και η παιδική φροντίδα ήταν ευρέως διαθέσιμη από μικρή ηλικία. Μέχρι σήμερα, οι μητέρες στην πρώην Ανατολή είναι πιθανότερο να εργάζονται πλήρες ωράριο.
Οι ειδικοί διαφωνούν για το τι θα μπορούσε να δελεάσει τους Γερμανούς να δουλέψουν περισσότερο.
Υπάρχει ευρεία συναίνεση ότι η καλύτερη διαθεσιμότητα παιδικής φροντίδας, με μεγαλύτερο ωράριο, θα βοηθούσε.
Αλλά οι επιχειρηματίες όπως ο Kampeter θέλουν επίσης μείωση της γραφειοκρατίας και αύξηση της μετανάστευσης.
Ο Jessen, αντίθετα, προτείνει απλές τεχνικές αλλαγές, όπως η μετάβαση από την κοινή φορολογική δήλωση των ζευγαριών στη μεμονωμένη, που θα επέτρεπε σε πολλές μητέρες να εργάζονται περισσότερες ώρες με χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή.
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η ατομική φορολόγηση θα αύξανε την προσφορά εργασίας στη Γερμανία ισοδύναμα με μισό εκατομμύριο θέσεις πλήρους απασχόλησης. Αλλά ο Jessen αναγνώρισε ότι μια τέτοια αλλαγή θα ήταν δύσκολη πολιτικά επειδή θεωρείται «αντι-οικογενειακή».
Οι υπέρμαχοι εργοδοτών και εργαζομένων θεωρούν τις προτάσεις της κυβέρνησης Merz απογοητευτικές.
«Οι τρεις τελευταίες κυβερνήσεις της Γερμανίας έμοιαζαν να πιστεύουν ότι η αναβολή λύσεων είναι καλή πολιτική λύση, κι εμείς διαφωνούμε με αυτό», είπε ο Kampeter.
Προς το παρόν, η τάση σε πολλούς χώρους εργασίας μπορεί να είναι όχι προς περισσότερη εργασία, αλλά προς λιγότερη.
Πέρυσι, 45 γερμανικές εταιρείες διεξήγαγαν ένα εξάμηνο πείραμα κατά το οποίο πέρασαν σε τετραήμερη εργάσιμη εβδομάδα — επιτρέποντας στους υπαλλήλους να εργάζονται λιγότερες ώρες με τον ίδιο μισθό.
Τα αποτελέσματα ήταν σε μεγάλο βαθμό θετικά, με υψηλότερη παραγωγικότητα ανά ώρα και πιο ευτυχισμένους εργαζομένους.
Οι περισσότερες εταιρείες που συμμετείχαν δήλωσαν ότι θα συνεχίσουν την τετραήμερη εβδομάδα και μετά τη δοκιμαστική περίοδο, καταλήγει η Washington Post.