Γράφει ο Γεώργιος Γκοβέσης ιστορικός-συγγραφέας*
Κατά τη διάρκεια της ιστορίας του μοναστικού τάγματος των Μεβλεβή Δερβίσηδων αρκετοί Έλληνες Ορθόδοξοι συμμετείχαν στις τελετουργίες του. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο Βλαδίμηρος Μιρμίρογλου στο κλασικό του έργο Οι Δερβίσσαι που εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1940, ορισμένοι από τους Έλληνες αυτούς έγιναν μέλη του
τάγματος και έφτασαν μάλιστα μέχρι τον πλέον υψηλό βαθμό του αυτόν του Σεϊχη. Κύριο χαρακτηριστικό των Ελλήνων αυτών που γίνονταν μέλη του τάγματος των Μεβλεβήδων ήταν η δεξιότητα τους στη μουσική, η αγάπη τους για την ποίηση και η άριστη χρήση της τουρκικής γλώσσας.[1]Ένας από αυτούς τους Έλληνες Μεβλεβή Δερβίσηδες, ήταν και ο Διαμαντής Κετσέογλου ή Γιαμάν Ντεντέ (Ο Τρομερός Γέροντας-Παπούλης). Ο Διαμαντής Κετσέογλου είχε γεννηθεί στη Μουταλάσκη (Τάλας) της Καισάρειας (από όπου κατάγονταν και η οικογένεια Ωνάση) το 1887, μεγάλωσε στην Κασταμονή και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κωνσταντινούπολη. Το 1909 εισήλθε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως (İstanbul Dârülfünunu Hukuk Mektebi) από όπου αποφοίτησε το 1913. Μετά την αποφοίτηση του από τη Νομική Σχολή και μέχρι το 1932 εργάστηκε ως γραμματέας στο Πολιτικό Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης και στη συνέχεια άρχισε να δικηγορεί. [2] Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 ο Μιρμίρογλου τον βρήκε να ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου στη συνοικία του Γαλατά.[3]
Ο Διαμαντής Κετσέογλου ήταν εξαίρετος νομικός, άριστος γνώστης και χειριστής της τουρκικής γλώσσας, καθώς και θαυμάσιος ποιητής. Ο ίδιος συνέγραψε τα ποιήματα του στην τουρκική γλώσσα και τα περισσότερα από αυτά ήταν εμπνευσμένα από το πνεύμα της φιλοσοφίας του Μεβλανά Τζελαλεδίν Ρουμί. Η ενασχόληση του με την τουρκική γλώσσα και φιλολογία τον οδήγησε στο να δημοσιεύσει ορισμένα από τα ποιήματα του σε τουρκικά περιοδικά. Ένα από τα ποιήματα αυτά με τίτλο «Onun huzurunda» (Μπροστά σ’εκείνον) δημοσιεύτηκε στο τεύχος της 15-01-1940 του περιοδικού του Ικονίου Devrim (Μεταρρύθμιση). Πρόκειται στην ουσία για ένα ποίημα αφιερωμένο στο Μεβλανά Τζελαλεδίν Ρουμί πράγμα που δείχνει ότι παρά το γεγονός ότι είχε απαγορευτεί η λειτουργία των δερβίσσικων ταγμάτων και ότι οι εντευκτήριοι οίκοι τους, τεκέδες και ζαβιέδες είχαν κλειστεί το 1925 από το κεμαλικό καθεστώς, ύστερα από δέκα πέντε χρόνια τα μέλη των ταγμάτων αυτών εξακολουθούσαν τις δραστηριότητες τους μέσω της ενασχόλησης με τη λογοτεχνία.
Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια του Ισλάμ ο Κετσέογλου είχε ασπαστεί κρυφά το Ισλάμ από την εποχή που ήταν νέος και το απέκρυπτε από την οικογένεια του μέχρι το 1942 οπότε σε μία επίσκεψη του στην Τοκάτη με την προτροπή του Σεΐχη του Τάγματος Νασκιμπεντί Ahmet Hilmi Efendi διακήρυξε επίσημα την προσχώρηση του στο Ισλάμ[4] . Λόγω της προσχώρησης του στο Ισλάμ αναγκάστηκε να χωρίσει με την Ελληνίδα σύζυγο του και να αποχωριστεί την κόρη του. Στη συνέχεια παντρεύτηκε τη Hatice Hanım και εξακολούθησε να δικηγορεί, όμως αργότερα δίδαξε σε ξένα σχολεία της Κωνσταντινούπολης όπως το Saint Benoit και το Notre Dame. Απεβίωσε στις 3 Μαΐου 1961 στην Κωνσταντινούπολη και ετάφη στο μουσουλμανικό νεκροταφείο Karacaahmet.
Είναι γεγονός ότι τα δερβίσικα τάγματα λειτούργησαν και ως μέσο εξισλαμισμού των χριστιανικών πληθυσμών στη Μικρά Ασία αλλά και στα Βαλκάνια. [5]
Αξίζει να παραθέσουμε εδώ την πρώτη στροφή του προαναφερθέντος αφιερωμένου στο Μεβλανά Τζελαλεδίν Ρουμί ποιήματος του Διαμαντή Κετσέογλου με τίτλο «Onun huzurunda» (Μπροστά σ’εκείνον) με την απόδοση της στα ελληνικά όπως μας τη δίνει ο Μιρμίρογλου:
ONUN HUZURUNDA
Geldim sana kan ağlayarak sızlayarak bak!
Aşkına yanan benliğime durma hemen ak.
Ak…sönmesin ateş alevim sönmesin ancak.
Ağlat beni inlet beni ta haşre kadar yak.
ΜΠΡΟΣΤΑ Σ’ ΕΚΕΙΝΟΝ
Ήρθα μπροστά σου, κοίτα, με κλάματα, με θρήνους.
Μη χασομεράς, τρέξε γοργά, την ύπαρξή μου πρόφθασε,
που την φλογίζει της αγάπης σου η φωτιά.
Τρέξε… Η φωτιά μη σβύσει κι η φλόγα μη χαθεί.
Κάνε να κλαίω, να οδύρομαι, κάψε με ως τη μέλλουσα ζωή.
Ο Διαμαντής Κετσέογλου συνέγραψε αξιόλογα ποιήματα στην τουρκική γλώσσα και όπως φαίνεται και από τα περιεχόμενο των ποιημάτων αυτών, εμπνέονταν από ένα θείο έρωτα για το Μεβλανά Τζελαλεδίν Ρουμί, όντας ο ίδιος Έλληνας Μικρασιάτης που βρίσκονταν κυριολεκτικά πάνω στο σταυροδρόμι των πολιτισμών, των θρησκειών, των φιλοσοφιών και των γλωσσών στην εποχή της μετάβασης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία των σουλτάνων στην Τουρκία των Νεοτούρκων και του Κεμάλ Ατατούρκ.
Ο Διαμαντής Κετσέογλου
Ο Μεβλανά Τζελαλεντίν Ρουμί (1207–1273), ιδρυτής του σουνίτικου μοναστικού τάγματος των Μεβλεβή Δερβίσηδων.
* Ο Γεώργιος Γκοβέσης γεννήθηκε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1968, κατάγεται από την Ορεινή Κορινθία και είναι μόνιμος κάτοικος Ξάνθης. Το 1990 αποφοίτησε από το τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1993 έλαβε μεταπτυχιακό Master of Arts Πολιτικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινουπόλεως ως υπότροφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και το 2002 αναγορεύθηκε διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Βιβλία, επιστημονικές εργασίες και άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στην Ελλάδα και στην Τουρκία.
Στην Ελλάδα τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Σπανίδης Ξάνθη.
[1]. Βλαδίμηρος Μιρμίρογλου , Οι Δερβίσσαι , Κωνσταντινούπολη το 1940 σελ 392
[2] .HAŞİM ŞAHİN, YAMAN DEDE (1887-1992) Mevlevi şairi, TDV İslâm Ansiklopedisi, Κωνσταντινούπολη 2013, σελ 311-312,.
[3]. Βλαδίμηρος Μιρμίρογλου , οπ.παραπ σελ 392
[4].HAŞİM ŞAHİN, YAMAN DEDE (1887-1992) Mevlevi şairi, TDV İslâm Ansiklopedisi, Κωνσταντινούπολη 2013, σελ 311-312,
[5]. Νεοκλής Σαρρής . Οσμανική Πραγματικότητα, Αθήνα 1990,Τόμος Α’ , σελ 54 και
Ευστράτιος Ζεγκίνης ,Ο Μπεκτασισμός στη Δ. Θράκη – Συμβολή στην Ιστορία της Διαδόσεως του Μουσουλμανισμού στον Ελλαδικό Χώρο, Θεσσαλονίκη 1988, σελ 113,114.
[6]. Βλαδίμηρος Μιρμίρογλου , οπ.παραπ σελ 393 πηγή https://agonas.gr/2025/10/01/%ce%b5%ce%bd%ce%b1%cf%82-%ce%b1%ce%bd%ce%b1%cf%84%ce%bf%ce%bb%ce%b9%cf%84%ce%b7%cf%82-%cf%81%cf%89%ce%bc%ce%b7%ce%bf%cf%82-%ce%bc%ce%b5%ce%b2%ce%bb%ce%b5%ce%b2%ce%b7-%ce%b4%ce%b5%cf%81%ce%b2%ce%b9/