Επί περισσότερα από 30 χρόνια, η Ουάσιγκτον ακολούθησε μια στρατηγική βασισμένη σε παγκοσμιο-κεντρικές αυταπάτες: ότι η Αμερική θα μπορούσε να λειτουργεί ως ο.. «αστυνομικός» του κόσμου, ότι θα μπορούσε να επεκτείνει το NATO επ’ αόριστον, να παρατείνει απεριόριστα εγγυήσεις ασφαλείας και να ξεκινά επεμβάσεις για να αναμορφώσει τις κοινωνίες κατά την εικόνα της.
Αυτά τα σχέδια — υπό το πρόσχημα της «διεθνούς τάξης βασισμένης σε κανόνες» — έχουν εξαντλήσει τη δυναμική τους ενώ έχουν κενώσει την ίδια τη δημοκρατία από νόημα.
Τώρα, όμως, η μονοπολική περίοδος που ξεκίνησε το 1989 έχει τελειώσει.
Και παρόλα αυτά, αυτό που βλέπουμε σήμερα δεν είναι κατακερματισμός ή χάος — αλλά επιστροφή στην κανονικότητα.
Το διεθνές σύστημα επιστρέφει στη φυσιολογική του κατάσταση: ένας μετα-ηγεμονικός, πολυκεντρικός και περιφερειοποιημένος κόσμος όπου κυρίαρχες, πολιτισμικές δυνάμεις συνυπάρχουν και ισορροπούν η μία την άλλη εντός των ιστορικών τους σφαιρών επιρροής.
Η διασικασία ενός μεγάλου μετασχηματισμού τονίζει την επανεμφάνιση της γεωπολιτικής πολυπλοκότητας και της πολιτισμικής ποικιλομορφίας μετά από ένα σύντομο, τεχνητό πείραμα επιβολής καθολικών αρχών.
Η ευπρόσδεκτή αλλαγή
Αν υπάρχει κάποια συνοχή στη δόγμα του Trump, αυτή βρίσκεται στην αναγνώριση αυτής της πραγματικότητας. Και σε αυτό το πλαίσιο, η νέα «National Defense Strategy» (NDS) του Πενταγώνου προσφέρει μια ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη αλλαγή.
Αποδεχόμενη την επιστροφή της ιστορίας και της γεωπολιτικής, η προτεινόμενη εκδοχή επιβεβαιώνει την ανάγκη προσαρμογής στο μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον.
Δίνει προτεραιότητα στην υπεράσπιση της πατρίδας και των αμφισβητούμενων συνόρων της «αμερικανικής σφαίρας επιρροής» από εξωπεριφερειακές παρεμβάσεις — έναντι της παγκόσμιας στρατιωτικής ανάσχεσης της Κίνας ή της Ρωσίας.
Παρ’ όλα αυτά, πολλοί στην Ουάσιγκτον, και ακόμη και κάποιοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, θα απορρίψουν αυτή την αλλαγή.
Από τη στιγμή που ορμήθηκε τη συμβατική σοφία, ο Trump κήρυξε πόλεμο στην διακομματική συναίνεση που αντιμετώπιζε την Αμερική ως «χρήσιμο ηλίθιο», πληρώνοντας για την ασφάλεια των άλλων, στηρίζοντας θεσμούς που μας περιορίζουν και παρεμβαίνοντας σε συγκρούσεις που μας καθιστούν λιγότερο ασφαλείς. Ό,τι κι αν πιστεύει κανείς για το στυλ ή την εκτέλεσή του, η επιμονή του στο «America First» (Πρώτα η Αμερική) ήταν μια αναγκαία διόρθωση, μια υπενθύμιση ότι το πρώτο καθήκον της αμερικανικής διπλωματίας είναι προς τον αμερικανικό λαό.
Η προκατάληψη υπέρ της παγκοσμιοποίησης
Παρόλα αυτά, αυτές οι ευπρόσδεκτες δόσεις ρεαλισμού δεν πρόκειται μόνο να διακοπούν από τα αναμενόμενα ξεσπάσματα ηθικολογίας και τις κουρασμένες κοινοτοπίες για την παγκόσμια ηγεσία των ΗΠΑ, αλλά και από μια βαθύτερη, πιο εδραιωμένη δύναμη: την ιδεολογική ισχύ των των δυνάμεων της παγκοσμιοποίησης που αφορά λιγότερο το ελεύθερο εμπόριο ή τη διεθνή συνεργασία και περισσότερο αντανακλά μία ευρεία γνωστική προκατάληψη
Δεν είναι συνεκτική ιδεολογία αλλά ένας ιδεατός αντανακλαστικός μηχανισμός τόσο βαθιά θεσμοποιημένος που διαπερνά το κατεστημένο άσκησης της εξωτερικής πολιτικής τα πανεπιστήμιά μας και ακόμη και ορισμένους ανάμεσα στο κίνημα των MAGA που αντιμάχονται το κατεστημένο.
Δεν είναι μια «θρησκεία» που πρέπει να καθαριστεί, αλλά μια νοοτροπία που διαχέεται στον ίδιο τον αέρα του «βάλτου» της Ουάσιγκτον.
Το κοσμοπολιτικό όνειρο της ομοιομορφίας και το imperium του Woke
Αυτή η νοοτροπία εκδηλώνεται με δύο μορφές. Η πρώτη είναι καθολικότητα των φιλελευθέρων αξιών των Clintons, Bushes, και Obamas, οι οποίοι προσπάθησαν να επεκτείνουν συμμαχίες, διεθνείς θεσμούς, οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φιλελευθερης δημοκρατίας: όλα στο πλαίσιο της επιδίωξης ενός κοσμοπολίτικου ονείρου παγκόσμιας ομοιομορφίας.
Στη μετα-Trump εποχή, όμως, η πιο ανθεκτική παραλλαγή του είναι η στρατιωτικοποιημένη αντίληψη για το παγκόσμιο όλο των ΗΠΑ προσωπικοτήτων όπως ο John Bolton. Αυτή η δεύτερη ομάδα επιμένει σε μόνιμη παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ και στον αμερικανικό μονοπωλικό κόσμο, επιτυγχανόμενη μέσω της υπεροχής των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων.
Οι οπαδοί του Bolton — και οι ακόλουθοί τους— οπλίζουν μια καρικατουρίστικη ιδέα της... υπεράσπισης του παγκόσμιου πολιτισμού σε έναν μανιχαϊκό αγώνα ενάντια σε μια έννοια – καρικατούρα της παγκόσμιας βαρβαρότητας και της διεθνούς τρομοκρατίας.
Οι φιλελεύθεροι διεθνιστές που ο Trump ανέτρεψε υπερασπίζονταν τον την καθολικότητα των αμερικανικών αξιών και επιθυμούσαν ένα imperium για τη woke ιδεολογία. Για τους... Boltonians και τους κρυφούς υπερσυντηρητικούς που κατάφεραν να διεισδύσουν επιτυχώς στο κίνημα MAGA, η επιβουλή της αυτοκρατορικής ισχύος κυριαρχεί απόλυτα.
Παρ’ όλα αυτά, και οι δύο ομάδες είναι παγκισιοποιητικές, και οι δύο είναι δογματικοί υπερασπιστές της παγκόσμιας ηγεμονίας των ΗΠΑ, και και οι δύο βρίσκουν κοινό συμφέρον στο να υποθηκεύουν την αμερικάνική εθνική κυριαρχίας στο βωμό της ιδεολογίας.
Η περίπτωση της Ουκρανίας και οι ευθύνες των ΗΠΑ
Ας εξετάσουμε την Ουκρανία.
Η επέκταση του NΑΤΟ — προωθημένη ως υπεράσπιση της φιλελεύθερης τάξης — στην πραγματικότητα αποσταθεροποίησε την Ευρώπη και εμπλέκει την Αμερική σε έναν φθοροποιό πόλεμο χωρίς σαφές τέλος.
Προσφέροντας υποσχέσεις που η Αμερική ούτε ήταν πρόθυμη ούτε μπορούσε να εκπληρώσει, η Αμερική οδήγησε την Ουκρανία σε έναν λανθασμένο ψευδαισθητικό μονοπάτι που την άφησε κατεστραμμένη, τη Ρωσία ενισχυμένη και την Ευρώπη σε υποταγή. Αντί να διασφαλίσει τη σταθερότητα, λοιπόν, η επέκταση του ΝΑΤΟ έχει βαθαίνει την ανασφάλεια και έχει αναγκάσει Αμερικανική σε άλλη μια δέσμευση χωρίς καθορισμένο τέλος πολύ μακριά από τα ζωτικά συμφέροντά της.
Ή πάρτε ως παράδειγμα τη Μέση Ανατολή, όπου οι οπαδοί του Bolton έχουν υψώσει τη σημαία τους πιο δυνατά. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, οι ΗΠΑ βρέθηκαν εμπλεκόμενες στον μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Παρά τον βαρύ βομβαρδισμό από το Ισραήλ σε ιρανικούς στρατιωτικούς στόχος και εγκαταστάσεις εμπλουτισμοό του ουρανίου, σκιασμένο από τις δικές της επιθέσεις, ο πόλεμος έδειξε για άλλη μια φορά ότι η δύναμη δεν μπορεί να καταστρέψει την πυρηνική δυνατότητα του Ιράν, την τεχνολογική της γνώση ή την αποφασιστικότητά της να ανασυγκροτηθεί.
Το Ιράν βγήκε πληγωμένο αλλά ανθεκτικό, με το εθνικισμό του σκληραγωγημένο. Παρ’ όλα αυτά, η Ουάσιγκτον τοποθετήθηκε ανακλαστικά ως ως συμπολεμιστής— ρισκάροντας κλιμάκωση, εξαντλώντας τα πολεμοφόδια και αποσπώντας την προσοχή από υψηλότερες προτεραιότητες.
Εκτός από το γεγονός ότι και η Ευρώπη και η Μέση Ανατολή είναι περιφερειακές στα κύρια στρατηγικά συμφέροντα της Αμερική στην δυτικό ημισφαίριο, όπως αναφέρεται στην NDS, ίσως η υψηλότερη προτεραιότητα για τον ευφυή Αμερικανική στρατηγική είναι η διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα μέσω ενός σχεδίου εθνικής αναγέννησης.
Πώς οι ΗΠΑ θα παραμείνουν ηγεμονική δύναμη
Για να παραμείνει μεγάλη δύναμη η Ουάσιγκτον πρέπει επειγόντως να αναβαθμίσει την υποδομή και την παραγωγική της ικανότητα, ενώ ταυτόχρονα να δημιουργήσει τοπικά ενσωματωμένες αλυσίδες εφοδιασμού για απαραίτητα αγαθά όπως επεξεργαστές, φαρμακευτικά προϊόντα και επεξεργαστές.
Αντίθετα, παραμένοντας μπλεγμένη σε αέναες αντιπαραθέσεις στο εξωτερικό, η Αμερική έχει συσσωρεύσει 37,5 τρισ. δολ. σε χρέος, καταστρέφοντας κοινότητες και περιθωριοποιώντας την μεσαία τάξη. Για τους περισσότερους Αμερικανούς , ο βομβαρδισμός των Houthis — που ποτέ δεν έχουν γνωρίσει στην πραγματική ζωή — για την προστασία του θαλάσσιων εμπορικών μεταφορών προς την Ευρώπη δεν θα μπορούσε ποτέ να δικαιολογήσει τα κόστη. Επιπλέον, η εκτεταμένη παρέμβαση των ΗΠΑ έχει σοβαρές στρατιωτικές συνέπειες, επιδεινώνοντας τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της.
Τον Ιούνιο, μέσα σε λιγότερες από δύο εβδομάδες, οι ΗΠΑ ξόδεψαν δισεκατομμύρια για να υπερασπιστούν το Ισραήλ, εξαντλώντας τα αποθέματα προηγμένων πυραυλικών αμυντικών συστημάτων όπως το THAAD, ακόμη και καθώς αποκάλυπταν σοβαρές αδυναμίες στην προμήθεια του υλικού και την συνολική ετοιμότητα του στρατεύματος. Όλα αυτά, είναι αυτονόητο, καθιστούν την Αμερική λιγότερο ασφαλή.
Η ηγεμονική αντίληψη των πατρίδων
Σε κάθε περίπτωση, αυτά τα παραδείγματα αποκαλύπτουν την βαθύτερη αλήθεια. Η ιδέα της παγκοσμιοποίησης σε όλες της τις μορφές — είτε φιλελευθερη είτε πολεμικού χαρακτήρα — διαβρώνει την κυριαρχία, τον παγκόσμιο πολιτισμικό πλουραλισμό και το πνεύμα δίκαιου που στηρίζει τα αντι-ηγεμονικά κινήματα όπως το America First.
Συρρικνώνει την ποικιλομορφία των πολιτισμών σε ένα ενιαίο πρότυπο, ένα που επιβάλλεται με τη βία και διατηρείται από την αυτοκρατορία. Πολλαπλασιάζει και επεκτείνει τις μόνιμες δεσμεύσεις που εξυπηρετούν το imperium και την τάξη των διαχειριστών του, προδίδοντας παράλληλα τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας.
Ακόμη και ρεύματα νεορεαλισμού, όπως το θέση του John Mearsheimer για μυντικό ρεαλισμό, πέφτουν θύματα αυτής της παγκοσμιοποιητικής προκατάληψης: με το να παγκοσμιοποιούν τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμων και να υποστηρίζουν το τη στρατιωτική ανάσχεση της Κίνας, παρουσιάζουν το πεδίο των διεθνών σχέσεων ως τίποτα περισσότερο από έναν μηχανιστικό, αγώνα όλων εναντίον όλων για ηγεμονία, παντού και για πάντα. Αλλά κι αυτό δεν είναι ρεαλιστική θέση• είναι είναι εξορθολογισμός της παγκοσμιοποίησης. Και έχει οδηγήσει την Ουάσιγκτον, όπως η Αθήνα στην ιστορία του Θουκυδίδη , σε μια αυτοκρατορία ή μεγάλη δύναμη που επεκτείνεται ή δεσμεύεται υπερβολικά, και παρακμάζει.
Ποιοι οφελούνται
Τελικά, ένα κράτος μπορεί να είναι μία συντηρητική κοινοπολιτεία που υπηρετεί τον λαό του, ή μια αυτοκρατορία που πλουτίζει τα ειδικά συμφέροντα που βρίσκονται κοντά στη εξουσία, τους ολιγάρχες του πολέμου και όσους αναζητούν πρόσοδο από τις αμυντικές δαπάνες.
Αλλά δεν μπορεί να είναι και τα δύο.
Παρ’ όλα αυτά, για δεκαετίες, η Αμερική, διεφθαρμένη από την παγκοσμιοποιημένη ψυχή της, έχει επιλέξει την αυτοκρατορία.
Στην πραγματικότητα, δικομματική συναίνεση για την εξωτερική πολιτική μας έχει διαφθείρει και έχει επαναπροσδιορίσει το ίδιο το εθνικό συμφέρον μετατρέποντάς το σε δικαιολογία για διαρκή πόλεμο.
Ο κίνδυνος σήμερα είναι ότι η παγκοσμιοποιητική προκατάληψη μας κρατά όλους δεμένους στις ψευδαισθήσεις της μονοπολικότητας δελεάζοντάς μας με γοητευτικές εκκλήσεις για ηγεμονία, όπως οι σειρήνες της Ελληνικής μυθολογίας. Εστιάζοντας το βλέμμα μας στον 20ό αιώνα και στο μεταπολεμικό status quo, μειώνουν τον κόσμο σε ένα πολεμικό πεδίο μηδενικού αθροίσματος ανάμεσα αιωνίως ανταγωνισζόμενα μπλοκ — ενθαρρύνοντας αέναες στρατιωτικές παρεμβάσεις ενώ αναβιώνουν παλιά δόγματα για να τις δικαιολογήσουν.
Με λίγα λόγια, η γνωστική προκατάληψη της παγκοσμιοποιημένης αντίληψης μας εμποδίζει να συλλάβουμε μια συνεκτική μείζων στρατηγική για την μετα ηγεμονική εποχή που έχει πλέον φτάσει, κρατώντας μας ευάλωτους και επιταχύνοντας την παρακμή μας.
Ριζοσπαστική εξωτερική πολιτική απαλλαγμάνη απο ιδεολογία
Αυτό που χρειάζεται τώρα η χώρα είναι κάτι που θα απακληθεί ρεαλισμός εθνικής κυριαρχίας: μια ριζοσπαστική εξωτερική πολιτική απαλλαγμένη από ιδεολογία, ελεύθερη από τις αυταπάτες της καθολικότητας των αξιών και βασισμένη στη διατήρηση της αμερικανικής ισχύος.
Αυτό σημαίνει την προτεραιότητα στη εθνική κυριαρχία πάνω από τις παγκοσμιοποιητικές σταυροφορίες, τις τοπικές ισορροπίες δυνάμεων πάνω από την παγκόσμια αστυνόμευση, την συλλογική προστασία πάνω από απόλυτη ή γενικευμένη πρωτοκαθεδρία»., και την ανανέωση στο εσωτερικό ως θεμέλιο της δύναμης στο εξωτερικό.
Σημαίνει διπλωματία χωρίς αυταπάτες: συνομιλία με εχθρούς και συμμάχους με βάση την αμοιβαιότητα και την στρατηγική κατανόηση, όχι υπεροψία ή ηθικολογίες.
Πάνω από όλα, σημαίνει την υιοθέτηση μιας νέας προσέγγισης που προσαρμόζεται στον πολυκεντρικό κόσμο που έχουμε μπροστά μας, αντί να τον αντιστέκεται με μάταιες προσπάθειες για μονοπολιτική ισχύ.
Η Μεγάλη Μετάβαση δεν είναι μια απειλή που πρέπει να αντιμετωπιστεί, αλλά μια πραγματικότητα που πρέπει να διαχειριστούμε.
Γιατί, στο τέλος, μεταπολεμική διεθνής κοινότητα ήταν λίγο περισσότερο από μια προβολή, το η διεθνής έννομη τάξη μια ευγενής φαντασίωση, και η παγκοσμιοποίηση τεχνητή και επινοημένη.
Αυτό που ακολουθεί δεν είναι αταξία αλλά ο κόσμος όπως πραγματικά είναι — μία συνεργασία ανάμεσα σε πολιτισμικές δυνάμεις που επιμένουν, όπως η Αμερική, στη δική τους εθνική κυριαρχία και αντιστέκονται σε μια ηγεμονική αυτοκρατορία είτε από την Ουάσιγκτον είτε από το Πεκίνο.
www.bankingnews.gr