Συνείδηση των Σλαβομακεδόνων για το έθνος και τη γλώσσα

Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Γραφει ο Aντωνης Kαρκαγιαννης
Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι οι Σλαβομακεδόνες όχι μόνο δεν αρνούνταν τη σλαβική τους καταγωγή, αλλά αντιθέτως σε αυτήν στήριζαν τη διεκδίκησή τους να αναγνωρισθούν ως ιδιαίτερο έθνος. Ο Σταύρος Λυγερός, στο πρόσφατο βιβλίο του «Εν ονόματι της Μακεδονίας» (εκδ. Λιβάνη), αναφέρει ότι σε έκθεσή του το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στις αρχές της δεκαετίας του ’90 αναφέρεται σε Σλαβομακεδόνες και όχι σε «Μακεδόνες». Τότε η ελληνική διπλωματία ανησύχησε και έσπευσε να προβεί σε διάβημα διαμαρτυρίας. Σήμερα, μάλλον θα πρέπει να το έχει μετανιώσει που δεν έσπευσε να υιοθετήσει αυτήν την ονομασία. Οχι για κανέναν άλλο λόγο, αλλά γιατί είναι ιστορικά αληθινή. Σλαβομακεδόνες είναι οι Σλάβοι που από αιώνες κατοικούν σε ένα τμήμα της αρχαίας Μακεδονίας. Πολύ αργότερα, οι εθνικιστές των Σκοπίων ανακάλυψαν ότι... κατάγονται από τον Φίλιππο και τον Μεγάλο Αλέξανδρο και εκσλαβίστηκαν στο πέρασμα των αιώνων. Σλαβομακεδόνες και Σλαβομακεδονία νομίζω πως θα ήταν δύο ονόματα που προκύπτουν από την ιστορία τους, είναι δηλαδή αληθινά.
Το ίδιο και η γλώσσα τους. Είναι αναμφισβήτητα σλαβική. Μερικοί υποστηρίζουν ότι είναι παραφθορά της βουλγαρικής. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι είναι αρχέτυπη σλαβική γλώσσα, προγενέστερη της σερβικής και της βουλγαρικής, με την οποία πράγματι παρουσιάζει πολλές συγγένειες και ομοιότητες. Αυτή η γλώσσα ώς το 1949 ήταν μόνο προφορική. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ήταν μεγάλο κατόρθωμά τους να της δώσουν γραφή και με αυτή τη γραφή να εκδώσουν λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά. Και κυρίως να την διδάξουν στα σχολεία όλων των βαθμίδων.
Με αυτούς τους όρους έχουν κάθε δικαίωμα να στηρίξουν την ταυτότητα του έθνους και της γλώσσας. Η αναζήτηση ενός ιστορικού DNA που αντέχει και ανανεώνεται επί 2.500 χρόνια είναι τουλάχιστον γελοία. Οχι μόνο γι’ αυτούς, αλλά για κάθε σύγχρονο λαό.
Κάπως διαφορετικό είναι το πρόβλημα της σλαβομακεδονικής μειονότητας. Οπως πάλι σημειώνει ο Σταύρος Λυγερός στο βιβλίο του, η αρχαία Μακεδονία ήταν χώρα πολυεθνική, όπως σχεδόν όλα τα Βαλκάνια, όπως και κάθε άλλη περιοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Οθωμανοί δεν γνώριζαν και δεν αναγνώριζαν άλλον διαχωρισμό μεταξύ των λαών πλην του θρησκευτικού. Οι υπήκοοι της Αυτοκρατορίας ήταν Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί ή Εβραίοι.
Ως τις αρχές του 20ού αιώνα στο έδαφος της αρχαίας Μακεδονίας ζούσαν συμπαγείς πληθυσμοί Σλαβομακεδόνων με τη γλώσσα τους, τις παραδόσεις τους και τις περιουσίες τους. Οπως ζούσαν Ελληνες, Τούρκοι, Εβραίοι και άλλοι. Μετά το 1922 και την ανταλλαγή των πληθυσμών η σύνθεση του πληθυσμού στο ελληνικό τμήμα της Μακεδονίας άλλαξε ριζικά. Οι ελληνόφωνοι πληθυσμοί, σχεδόν παντού, αποτελούσαν την πλειοψηφία. Ηταν σαφώς ένα είδος «εθνοκάθαρσης» για την οποία όμως δεν ευθύνεται αποκλειστικά η Ελλάδα. Ευθύνεται όμως και η Ελλάδα...
Παρά την «εθνοκάθαρση», κυρίως στη Δυτική Μακεδονία παρέμειναν αρκετοί Σλαβομακεδόνες, που έτσι ονόμαζαν τους εαυτούς των και διεκδικούσαν τη μακεδονική γη, όπου γεννήθηκαν οι ίδιοι και οι πρόγονοί τους. Ο Σταύρος Λυγερός γράφει ότι μέρος αυτών «με ελληνική εθνική συνείδηση» αφομοιώθηκε με τους Ελληνες. Δεν διευκρινίζει τι εννοεί ως ελληνική εθνική συνείδηση. Κατά τη γνώμη μου δεν ενσωματώθηκαν «από συνείδηση». Δύο δρόμοι ενσωμάτωσης υπήρχαν: ο ποικίλος κρατικός καταναγκασμός και η συμμετοχή σε κοινή οικονομική και κοινωνική ζωή με το πιο δυναμικό πληθυσμιακό τμήμα της περιοχής, τους ελληνόφωνους. Δυστυχώς, οι περισσότερες ελληνικές κυβερνήσεις γνώριζαν καλά τον εύκολο δρόμο, τον καταναγκασμό. Παραμέλησαν τον άλλο δρόμο, τον πιο δύσκολο, αλλά αυθόρμητο και αποτελεσματικό.
Η σύνθεση του πληθυσμού αλλοιώθηκε ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Ο τυχοδιωκτισμός του Ν. Ζαχαριάδη, προκειμένου να προσελκύσει ή να επιστρατεύσει Σλαβομακεδόνες μαχητές, τον οδήγησε στη γνωστή θέση για τη συγκρότηση της «λαϊκής δημοκρατίας της Μακεδονίας» ως ανεξάρτητου κράτους, που θα απαρτιζόταν από τα τρία τμήματα, το ελληνικό, το γιουγκοσλαβικό και το βουλγαρικό. Και στο πλαίσιο αυτού του νεφελώδους κράτους οι Σλαβομακεδόνες υποτίθεται ότι θα εύρισκαν την εθνική τους αποκατάσταση!
Οι τυχοδιωκτισμοί και οι ανοησίες του Νίκου Ζαχαριάδη και του στελεχικού πυρήνα του ΚΚΕ δεν έβλαψαν την ελληνική Μακεδονία. Αντιθέτως, αποτέλεσαν ισχυρότατο λόγο συσπείρωσης γύρω από το εθνικό κέντρο, την κυβέρνηση των Αθηνών, και τον εθνικό στρατό. Αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα, το μόνο βέβαιο από εκείνη την εποχή είναι ότι εκατοντάδες κομμουνιστές καταδικάσθηκαν και εκτελέσθηκαν αρνούμενοι να αποκηρύξουν τον τυχοδιωκτισμό και την ανοησία του Ν. Ζαχαριάδη.
Μετά την ήττα της ανταρσίας παίχθηκε η τελευταία πράξη του δράματος. Πολλοί Σλαβομακεδόνες από την Ελλάδα, άλλοι επειδή είχαν προσχωρήσει στην ανταρσία, άλλοι από φόβο και άλλοι βιαίως, εκπατρίσθηκαν και οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στη «λαϊκή δημοκρατία της Μακεδονίας», που τότε ανήκε στην Ομόσπονδη Γιουγκοσλαβία.
Θα ήταν ευχή όλων τα γεγονότα να σταματήσουν στο σημείο αυτό και το αποτέλεσμά τους να θεωρηθεί τετελεσμένο. Φοβάμαι ότι δεν θα σταματήσουν, ανεξάρτητα από πιθανή συμφωνία για το όνομα. Ο εκπατρισμός του 1949 εύκολα μπορεί να μετονομασθεί σε «πολιτική δίωξη» και να προκύψουν διεκδικήσεις επανόδου ή επαναπατρισμού και να ακολουθήσουν άλλες διεκδικήσεις για την αναγνώριση σλαβομακεδονικής μειονότητας και για την επιστροφή δημευθέντων περιουσιών. Ιδιαίτερα το τελευταίο, καλό είναι να το σκεφτόμαστε από τώρα και έγκαιρα να χαράξουμε την πολιτική μας σύμφωνα με τα νέα ευρωπαϊκά δεδομένα...