Γράφει οΜπάκας Δημήτρης
Διδάκτορας του Πανεπιστημιου του Λονδίνου
Τα blogs και η κριτική ως προβολή
Η αισθητική των blogs
Στην βάση μιας δομής που έχει να κάνει με την εξισσορόπηση δύο πραγμάτων, την μετάδοση ειδήσεων και τον ανιδιοτελή ειδησεογραφικό σχολιασμό, τα media στην σημερινή εποχή, ως επί των πλείστον, φαίνεται να έχουν μια άλλη προοπτική:
α) υποσκελίζουν σχεδόν σε απόλυτο βαθμό την απλή, χωρίς σχολιασμό ενημέρωση και αναγάγουν τον σχολιασμό σε κύρια επιδίωξή και ...
β) σε συνάρτηση με το προηγούμενο, μεταστρέφουν τον ανιδιοτελή ειδησεογραφικό σχολιασμό σε χειραφετημένο σχολιασμό. Αυτού του είδους ο σχολιασμός δεν αναφέρεται σε ένα σκεπτόμενο κοινό, αλλά έχοντας την μορφή του αποφαίνομαι, (ίσως σκληρός ο λόγος) αναφέρεται σε παθητικούς δέκτες έτοιμους προς χειραφέτηση. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι με αυτόν τον τρόπο, τα media σήμερα, υποστασιοποιούν την δίψα για δύναμη (είναι άραγε πλέον τα media σήμερα η τέταρτη εξουσία η μήπως είναι η πρώτη;).
Μπρος σε αυτήν την ομολογουμένως ορατή απειλή αν όχι πραγματικότητα, η οποία γίνεται εμφανής ως μια παράλυση της κριτικής διάθεσης του ακροατή, δεν είναι λίγοι αυτοί που μέσω του διαδικτύου αντιδρούν και με λόγο ορθό, (επιχειρηματολογώντας επί της ουσίας και όχι με γενικότητες) προσπαθούν να αφυπνίσουν το ‘μουδιασμένο’ κριτικό πνεύμα του Έλληνα. Η μορφή αυτή της αντίδρασης βρήκε την καλύτερη δυνατότητα έκφρασης της μέσω ενός ιδιότυπου είδους δημοσιογραφίας που ονομάζεται ‘δημοσιογραφία των πολιτών (citizen journalism), τα γνωστά blogs.
Για το πόσο θετική ή αρνητική (σε γενικά πλαίσια) ήταν μια τέτοιου είδους εξέλιξη στον τομέα της ενημέρωσης των πολιτών, όπου ο πολίτης πλέον ‘λαμβάνει στα χέρια του’ την ενημέρωση (όχι μόνο τον σχολιασμό ειδήσεων αλλά και την μετάδοση αυτών), έχουν ασχοληθεί πλήθος ερευνητών. Προσωπικά την εμφάνιση των blogs την θεωρώ ως μια των πλέον σημαντικών τεχνολογικών εξελίξεων, κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος, όπου επαναπροσδιορίζει την σχέση εξουσιαζόντων – εξουσιαζομένων, αρχόντων – αρχομένων.
Θα ήθελα ωστόσο να σταθώ σε ένα μόνο σημείο που δεν έχει να κάνει με την αναγκαιότητα ή μη των blogs στο ειδησεογραφικό στερέωμα (σε κινδύνους που παρατηρούνται στους αντίποδες μιας κατευθυνόμενης ειδησεογραφίας από την πλευρά των media και μιας ανειδίκευτης κριτικής από την πλευρά των πολιτών), αλλά με την αισθητική του σχολιασμού των blogers, τουλάχιστον όπως αυτή λαμβάνει χώρα στα περισσότερα ελληνικά blogs. Εδώ θα πρέπει να πω ότι τα παρακάτω γραφόμενά μου δεν φέρουν ούτε την σφραγίδα της απολυτότητας, αλλά και ούτε αποτελούν μια κριτική στην Κριτική μη όντας ομολογουμένως ικανός για ένα τόσο υψηλό φιλοσοφικό εγχείρημα. Είναι μάλλον ένας προσωπικός ‘αφουγκρασμός’, αν μπορώ να πω κάτι τέτοιο,
Αυτό που φαίνεται να κυριαρχεί στα blogs είναι ένα είδος αρνητισμού, προϊόν της πληθώρας άρθρων, αναφερόμενα σε όντως υπαρκτά κακώς κείμενα της Ελλαδικής πραγματικότητας (πολιτικής και μη, φύσεως). Υπό αυτήν την έννοια, κινδυνεύουν να ακολουθήσουν την γραμμή των ‘παραδοσιακών’ media όπου καθημερινώς μας βομβαρδίζουν με ‘αρνητισμό’. Στο δε χώρο των blogs, είναι σαφές ότι ο αρνητισμός αυτός δεν είναι προϊόν αναγκαίας ύπαρξης (της αναγκαίας σε ορισμένο βαθμό ‘αρνητικής’ κριτικής) αλλά υπέρ του δέοντος παρουσία, που αγγίζει τα όρια της μονομέρειας. Είναι αυτή ακριβώς η μονομέρεια που εγκυμονεί τον κίνδυνο του αρνητισμού. Σύμφωνα δε με τις αρχές της ψυχολογικής προβολής ήδη φανερώνει μια ενυπάρχουσα εσωτερική ‘κλειστότητα’ (σε προσωπικό αλλά και συλλογικό επίπεδο) που έχει σχέση με τον τρόπο πρόσληψης και έκφρασης εμπειριών/καταστάσεων.
Όπως προειπώθηκε, η παρουσία των blogs είναι πλέον αναγκαιότητα. Ωστόσο πρέπει ιδιαιτέρως να προσεχθεί αυτό το σημείο, ο κίνδυνος του αρνητισμού, δεδομένου ότι τα blogs τείνουν να αντικαταστήσουν τον παραδοσιακό τρόπο ενημέρωσης (πλέον οι περισσότεροι πολίτες φαίνεται να μην εμπιστεύονται την ενημέρωση μέσω της τηλεόρασης για παράδειγμα) και για αυτό τον λόγο, κατ’ επέκταση, λαμβάνουν ενεργό μέρος στην διαμόρφωση της κουλτούρας ενός λαού. Η καλλιέργεια ενός αρνητισμού (έστω και δίχως εμφανή πρόθεση, μάλλον υποσυνείδητα συμβαίνει κάτι τέτοιο) δεν μπορεί ποτέ να είναι καλή. Η εμφάνιση μιας τέτοιας συλλογικής τάσης ενεργεί ως φίλτρο που αλλοιώνει τα πάντα και δημιουργεί ένα κλίμα που σίγουρα αποτελεί εμπόδιο στην εδραίωση μιας στάσης ζωής (υιοθετημένης από το σύνολο του λαού) που εμποτισμένη από μια ‘θετικότητα’ θα προσβλέπει στο μέλλον με ελπίδα. Φυσικά αυτό δεν αναφέρεται σε μια ιδανική πολιτεία δίχως προβλήματα αλλά σε μια πολιτεία όπου 1) εκτός από τα κακώς αναδεικνύει και τα καλώς κείμενα της και 2) και τα κακώς κείμενά της μπορεί να τα ερμηνεύει με θετικό τρόπο, κατά το αρχαίο ‘ουδέν κακόν αμιγές καλού’.
Ο λόγος λοιπόν, περί ευθύνης. Το κακό παράδειγμα σαφώς είναι οργανικό μέρος μιας κοινωνίας που αποτελείται, πολύ απλά, από ανθρώπους και όχι μηχανές. Και αν πλέον μέσω των media προβάλλεται κατά κόρον και άρα είναι περισσότερο ‘κτυπητό’, έχουμε την απίστευτη δυνατότητα πλέον μέσω των blogs, να δημιουργήσουμε ένα αντίθετο κλίμα. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με μια ισοστάθμιση προβολής του καλού και κακού παραδείγματος. Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα στον χώρο των media κοντεύουν να μας πείσουν ότι όλα είναι σαθρά και σάπια. Όλοι και όλα, εκτός φυσικά από εμάς τους ίδιους φυσικά. Μα αν είναι ποτέ δυνατόν να εννοήσουμε κάτι τέτοιο και πολύ περισσότερο να πεισθούμε για κάτι τέτοιο. Υπάρχει το καλό παράδειγμα. ΑΠΛΑ ας αφιερώσουμε και λίγες στιγμές έρευνας προς αυτήν την κατεύθυνση.
Μπάκας Δημήτρης
Διδάκτορας του Πανεπιστημιου του Λονδίνου
Επισκέπτης επιμελητής στο Goldsmiths, University of London, Επιστημονικός συνεργάτης στο Goldsmiths, University of London και
Επισκέπτης ερευνητής στο Columbia University (Νέα Υόρκη).
