… Η δικαστική δολοφονία των «έξι» δεν θα είχε πραγματοποιηθεί χωρίς την σιωπηρή επιδοκιμασία του μεγάλου πολιτικού τους αντιπάλου Ελευθέριου Βενιζέλου. Τις κρίσιμες μέρες του Οκτωβρίου και Νοεμβρίου του 1922 που λάμβανε χώρα η παρωδία δίκης της....
Ελληνικής πολιτικής ηγεσίας από τους στρατιωτικούς που ηττήθηκαν στα υψίπεδα της Μικράς Ασίας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε οριστεί από την «Επαναστατική Επιτροπή» ως αντιπρόσωπος της, στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία στην Λωζάννη.
Καθώς η παρωδία δίκης έβαινε προς το τέλος της και φαινόταν ότι οι εκβιασμοί του Θεόδωρου Πάγκαλου, του Οθωναίου και του Χατζηκυριάκου στον Πλαστήρα, θα πετύχαιναν την τελική δολοφονία των κατηγορούμενων, ο Βενιζέλος δέχτηκε πιέσεις από στενούς του συνεργάτες να μεσολαβήσει στον Πλαστήρα για να αναβληθούν οι δολοφονίες. Η πρώτη πίεση ασκήθηκε από τον παλαιό συνεργάτη του Βενιζέλου σε πολλές κυβερνήσεις του, Εμμανουήλ Ρέπουλη ο οποίος πήγε στην Λωζάννη μόνο και μόνο για να πείσει τον Κρητικό πολιτικό για το απάνθρωπο των εκτελέσεων.
Σύμφωνα με την μαρτυρία του ίδιου του Ρέπουλη είπε στον Βενιζέλο ότι «αν οι πολιτικοί θανατωθούν, και εσείς και εγώ και κάθε Έλλην πρέπει να θεωρεί όνειδος ότι ανήκει εις την Ελληνικήν φυλήν». Ο Βενιζέλος όμως αρνήθηκε κατηγορηματικά να προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια που μπορεί να έσωζε τους «έξι». Ακούγοντας μάλιστα τον Ρέπουλη να μιλά με συγκατάβαση σηκώθηκε όρθιος στην αίθουσα φωνάζοντας ότι δεν θέλει να ακούσει ούτε κουβέντα για το θέμα. Από τις αντιδράσεις αυτές ο Ρέπουλης λυπήθηκε τόσο, ώστε να μείνει κλεισμένος 20 μέρες στο ξενοδοχείο του, χωρίς να βλέπει κανέναν.
Το δεύτερο παλαιό βενιζελικό στέλεχος που πίεσε τον Βενιζέλο προς την κατεύθυνση της βοήθειας προς αυτούς που δικάζονταν από τους εχθρούς τους, ήταν ο διπλωμάτης Νικόλαος Πολίτης. Ο Πολίτης δέχθηκε αφόρητες πιέσεις από ξένους διπλωμάτες να μετριαστούν οι εκτελέσεις εκδίκησης που είχαν σχεδιαστεί. Έστειλε λοιπόν επιστολή στον Βενιζέλο στην Λωζάννη προτείνοντας να μετριασθούν οι προαποφασισμένες εκτελέσεις σε δύο μόνο, ώστε να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι. Ο Βενιζέλος όμως αρνήθηκε και πάλι να προβεί σε συστάσεις προς την «επανάστασιν». Μάλιστα δήλωσε χαρακτηριστικά στο περιβάλλον του συζητώντας το θέμα «και αν πρόκειται να αναστηθούν πάλι πρέπει να εκτελεσθούν!».
Αργότερα ο ίδιος ο Βενιζέλος σε επιστολή του στον Παναγή Τσαλδάρη το 1929, θα χαρακτηρίσει σφάλμα την εκτέλεση των «έξι» που όμως «είχε εξουδετερωθεί από τας υπηρεσίας που πρόσφερε η «επανάστασις» στο Έθνος».
Στην αναφορά των Μικρασιατικών συλλόγων προς τον Άρειο Πάγο για την υπόθεση της επανάληψης της «δίκης», αναφέρεται πως ο Βενιζέλος δεν εννοούσε όσα έλεγε στην εν λόγω επιστολή για την αθωότητα των «έξι», αλλά η αυτοκριτική του είχε ως στόχο να κατασιγάσουν τα πολιτικά πάθη της εποχής.
Σε σχόλιό του το Δεξί Εξτρεμ τόνισε
Εμείς με την σειρά μας θα λέγαμε στους εκπροσώπους των Μικρασιατικών συλλόγων να παραδειγματίζονται περισσότερο από τις προθέσεις του Αρχηγού τους και να τον μιμούνται λιγότερο στις πράξεις του…
Στο σημείο αυτό έρχομαι να ταυτιστώ πλήρως με τα γραφόμενα του Δεξιού Εξτρεμ και να παρουσιάσω ΑΠΟΡΡΗΤΟ τηλεγράφημα του Βενιζέλου που στάλθηκε στις 3/16 – ΧΙ – 1922 που τεκμηριώνει την συνενοχή του στην δικαστική δολοφωνία των «έξι» και στο οποίο αναφέρει:
... Εάν μετείχον επαναστάσεως θα παρέπεμπα τους κατηγορούμενους ενώπιων ουχί στρατιωτικού αλλά λαϊκού δικαστηρίου….παρακαλώ θερμώς και παρόν τηλεγράφημα εις ουδένα άλλον να ανακοινωθεί…Όταν εν Λονδίνω παρεκλήθην υπό υφυπουργό εξωτερικών προ τριών εβδομάδων να απευθύνω προς επαναστατικήν επιτροπήν συστάσεις μετριοπαθειας ηρνηθη να πράξω τούτο…
Το παραπάνω τηλεγράφημα παραδώθηκε στον Κωνσταντίνο Βεντήρη από την Έλενα και θιών Βενιζέλου και ΔΕΝ φανερώθηκε στην ονομαστή Δίκη.
Κόνδωρας
