G.Soros:Η Γερμανία πρέπει να σκεφτεί το αδιανόητο

Η Γερμανία ήταν πάντα στην καρδιά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οι Γερμανοί πολιτικοί διαβεβαίωναν ότι η χώρα τους δεν έχει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, μόνον ευρωπαϊκή πολιτική. Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν ότι η γερμανική επανένωση ήταν δυνατή μόνο στο πλαίσιο μιας ενωμένης Ευρώπης, και ήταν πρόθυμοι να κάνουν θυσίες για να διασφαλίσουν την ευρωπαϊκή ενότητα. Η Γερμανία θα συνέβαλε περισσότερα και θα έπαιρνε λιγότερα από τους άλλους, προκειμένου να διευκολύνει την επίτευξη συμφωνιών.
Όμως αυτές οι ημέρες τελείωσαν. Το ευρώ είναι σε κρίση και ο κύριος πρωταγωνιστής της είναι η Γερμανία. Οι Γερμανοί δεν νιώθουν πια τόσο πλούσιοι και δεν θέλουν να συνεχίσουν να λειτουργούν ως το ... μεγάλο πορτοφόλι για τους υπόλοιπους της Ευρώπης. Αυτή η αλλαγή στάσης είναι μεν κατανοητή, αλλά έχει οδηγήσει σε τέλμα τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Το ευρώ, κατά το σχεδιασμό και την εισαγωγή του, ήταν ένα ‘ανολοκλήρωτο’ νόμισμα. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ εγκαθίδρυσε μια νομισματική ένωση χωρίς πολιτική ένωση – μια
κεντρική τράπεζα χωρίς κεντρικό υπουργείο Οικονομικών.
Μέχρι πρόσφατα το πράγμα δεν ήταν προφανές αφού η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεχόταν επί ίσοις όροις τα κρατικά ομόλογα όλων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης και κατά συνέπεια όλοι δανείζονταν με τα ίδια επιτόκια με τη Γερμανία. Οι τράπεζες ήταν ευχαριστημένες που έβγαζαν μερικά σεντς παραπάνω για κάποια υποτιθέμενα ασφαλή κρατικά χαρτιά και φόρτωναν τους ισολογισμούς τους με κρατικά χρεόγραφα των αδύναμων κρατών μελών της Ευρωζώνης.
Το πρώτο σημάδι αναταραχής σημειώθηκε μετά την κατάρρευση των Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008, όταν οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε έκτακτη συνάντησή τους στο Παρίσι, αποφάσισαν να παράσχουν εγγυήσεις για την αποτροπή της πτώχευσης κάθε χρηματοπιστωτικού οργανισμού με συστημικό μέγεθος. Αλλά η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ ήταν κατηγορηματικά αντίθετη στην έκδοση κοινών ευρωπαϊκών εγγυήσεων. Κάθε χώρα έπρεπε να φροντίσει η ίδια για τις τράπεζες της.
Αρχικά οι χρηματοπιστωτικές αγορές εντυπωσιάστηκαν θετικά από την έκδοση εγγυήσεων και δεν είδαν τη διαφορά. Τα κεφάλαια εγκατέλειψαν τις χώρες που δεν μπορούσαν να παράσχουν ανάλογες εγγυήσεις, αλλά οι διαφορές επιτοκίων εντός της Ευρωζώνης παρέμεναν μηδαμινές. Αυτό συνέβαινε όταν ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, συγκεκριμένα η Ουγγαρία και τα κράτη της Βαλτικής, άρχισαν να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και χρειάζονταν 'διάσωση'.
Ήταν μόνο το 2009, καθώς οι χρηματοπιστωτικές αγορές άρχισαν να ανησυχούν για τη συσσώρευση του δημόσιου χρέους που άρχισαν να εμφανίζονται διαφορές στα επιτόκια. Η Ελλάδα έγινε το κέντρο της προσοχής το φθινόπωρο του 2009 όταν η νέα κυβέρνηση αποκάλυψε ότι οι προκάτοχοί της είχαν πει ψέματα για το μέγεθος του δημόσιου ελλείμματος του έτους 2009.
Η αντίδραση των ευρωπαϊκών αρχών υπήρξε εξαιρετικά αργή, γιατί τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης είχαν ριζικά διαφορετικές προσεγγίσεις. Η Γαλλία και άλλες χώρες τάσσονταν υπέρ της αλληλεγγύης. Αλλά η Γερμανία, που δύο φορές μέσα στον 20ο αιώνα είχε πληγεί ανεπανόρθωτα από τον υπερπληθωρισμό, πάθαινε σύγκρυο με κάθε τι που μπορούσε να επιβαρύνει τις πληθωριστικές πιέσεις.
Συν τοις άλλοις, οι Γερμανοί πολιτικοί είχαν μπροστά τους μια εκλογική αναμέτρηση. Έτσι άφησαν να χαθεί πολύς χρόνος και η ελληνική κρίση μεγεθύνθηκε και απλώθηκε και στις άλλες ελλειμματικές χώρες. Όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανέλαβαν επιτέλους δράση έπρεπε να σχεδιάσουν ένα πολύ μεγαλύτερο πακέτο διάσωσης από ό,τι θα απαιτούνταν αν ενεργούσαν νωρίτερα. Στη συνέχεια, για να καθησυχάσουν τις αγορές, οι ευρωπαϊκές αρχές αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν έναν Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Διευκόλυνσης της Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ύψους 750 δις ευρώ.
Αλλά οι αγορές δεν ησύχαζαν πια επειδή η Γερμανία είχε υπαγορεύσει τους όρους της διάσωσης κατά τρόπο κατά τι … τιμωρητικό. Επιπλέον οι επενδυτές αναγνώριζαν – και πολύ σωστά – ότι η περικοπή των δημοσίων δαπανών σε συγκυρία υψηλής ανεργίας απλά θα ενίσχυε την ανεργία, καθιστώντας τη δημοσιονομική σταθεροποίηση ακόμα δυσκολότερη. Αλλά ακόμη κι αν επιτυγχάνονταν οι στόχοι του προϋπολογισμού, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να δει κανείς πώς οι ελλειμματικές τις χώρες θα μπορούσαν να ξανακερδίσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να πετύχουν ανάκαμψη. Με δεδομένη την απουσία του εργαλείου της νομισματικής υποτίμησης, η διαδικασία προσαρμογής θα πίεζε τους μισθούς και τις τιμές, εγείροντας το φάσμα του αποπληθωρισμού.
Η πολιτική που επιβάλλεται σήμερα στην Ευρωζώνη έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα διδάγματα της Μεγάλης Ύφεσης του 1930, και διακινδυνεύει να οδηγήσει την Ευρώπη σε μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής στασιμότητας ή ακόμη και ύφεσης. Γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική δυσαρέσκεια και αναταραχές. Σύμφωνα με το χειρότερο σενάριο, η Ε.Ε. μπορεί να παραλύσει ή να διαλυθεί εξαιτίας της ενίσχυσης των ξενοφοβικών και εθνικιστικών εξτρεμισμών.
Αν συμβεί αυτό, η Γερμανία θα έχει το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης. Προφανώς και κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τη Γερμανία για την προσήλωσή της στο ισχυρό νόμισμα και τον ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, αλλά ως το ισχυρότερο και πιο αξιόπιστο κράτος της Ευρωζώνης, καταλήγει να επιβάλει τις αποπληθωριστικές πολιτικές της στα υπόλοιπα. Και οι απλοί Γερμανοί δεν φαίνεται να κατανοούν τι ζημιά κάνει η πολιτική τους στα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ευρωζώνης, αφού με τον τρόπο που δουλεύει το ευρώ, ο αποπληθωρισμός καθιστά τη Γερμανία πιο ανταγωνιστική στις παγκόσμιες αγορές, ενώ οδηγεί τις ασθενέστερες χώρες σε βαθύτερη ύφεση και σε ενίσχυση του βάρους του χρέους τους.
Οι Γερμανοί θα έπρεπε να σκεφτούν την εξής αδιανόητη υπόθεση: έξοδος της Γερμανίας από το ευρώ. Το μάρκο επιστρέφει και πετά στα ύψη, ενώ το ευρώ βουλιάζει. Η υπόλοιπη Ευρώπη ενισχύει την ανταγωνιστικότητά της και ξεπερνά τις δυσκολίες και τότε η Γερμανία ανακαλύπτει πόσο οδυνηρό είναι να έχεις ένα υπερτιμημένο νόμισμα. Το εμπορικό της ισοζύγιο θα γίνει αρνητικό, θα έχει να αντιμετωπίσει εκτεταμένη ανεργία και οι τράπεζες της θα υποστούν μεγάλες απώλειες από τη συναλλαγματική ισοτιμία και θα χρειαστούν κρατικά κεφάλαια. Αλλά η κυβέρνηση δεν θα έχει το ίδιο πολιτικό πρόβλημα να χορηγήσει κεφάλαια στις γερμανικές τράπεζες με αυτό που έχει σήμερα για να χορηγήσει κεφάλαια στην Ελλάδα και στην Ισπανία. Και θα υπάρξουν και άλλα αντισταθμιστικά οφέλη. Οι Γερμανοί συνταξιούχοι μπορούν να αποσυρθούν στην Ισπανία και να ζουν σαν βασιλιάδες, βοηθώντας στην ανάκαμψη της ισπανικής αγοράς ακινήτων.
Βέβαια όλα αυτά δεν είναι παρά για μια τολμηρή υπόθεση, γιατί αν η Γερμανία εγκαταλείψει το ευρώ, οι πολιτικές επιπτώσεις θα είναι αδιανόητες. Αλλά κι αυτή η πειραματική σκέψη έχει την αξία της αν είναι να αποτρέψει να συμβεί το πραγματικά αδιανόητο.

sofokleous10.gr