Τα σχολικά βιβλία - ΣύγκρουσηΟθωμανικής και Κεμαλικής γραφής
Η εφημερίδα μας με τα στοιχεία που διαθέτει, θα προσπαθήσει να ρίξει φως στα σκοτεινά στάδια που διάνυσε από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης και την ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησε (1923), η μουσουλμανική παιδεία και ειδικά αυτή των Πομάκων στην Ελληνική Θράκη. Θα αναφερθούμε στο καθεστώς των σχολείων και των ποικίλων τύπων βιβλίων που διδάχθηκαν κατά περιόδους και στις διάφορες κατηγορίες δασκάλων που δίδαξαν.Στο παρόν άρθρο θα ξεκινήσουμε την παρουσίαση από την πρώτη σχολική χρονιά (1925-1926) της εκπαίδευσης των μουσουλμάνων στη Θράκη, μέχρι την υπογραφή της Ελληνο-Τουρκικής Μορφωτικής Συμφωνίας 1951.
Από το έτος 1925 (όταν για πρώτη φορά λειτούργησαν τα μειονοτικά σχολεία) μέχρι το 1951 όλα τα σχολεία θεωρούνταν Μουσουλμανικά όπως προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης και υπάγονταν στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας. Τα κτίρια ανήκαν στα Βακούφια και τα διαχειρίζονταν οι σχολικές εφορείες κάθε σχολείου. Τα βιβλία εκτυπώνονταν από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (βλέπε φωτο βιβλίων της εποχής), τα οποία διανέμονταν σε κάθε σχολείο της Θράκης από την Γενική Επιθεώρηση Μ/κών Σχολείων περιφέρειας Κομοτηνής.Για να διδαχθούν τα παραπάνω βιβλία δεν υπήρχαν πτυχιούχοι δάσκαλοι την περίοδο εκείνη και τα σχολεία επανδρώθηκαν μεκορανομνήμονες (hafız) και μολλάδες απόφοιτους των Ιεροσπουδαστηρίων, οι οποίοι ονομάζονταν χοτζάδες (hoca), δηλ.δάσκαλοι.
Στην αρχή δεν αρκούσαν οι χοτζάδες για να καλύψουν όλα τα σχολεία και για αυτό χρησιμοποιήθηκαν οι απελαθέντες από το Κεμαλικό καθεστώς της Τουρκίας καθώς και χοτζάδες από την Βουλγαρία τους οποίους πολιτογραφούσαν εξ ανάγκης ως μουσουλμάνους της Ελληνικής Θράκης (βλέπε ταυτότητα ενός τέτοιου χότζα/δασκάλου του έτους 1926).
Αργότερα, ιδρύθηκαν τα δύο ιεροσπουδαστήρια του Εχίνου Ρουσδιέκαι της ΚομοτηνήςΧαϊριέ τα οποία λειτουργούν έως σήμερα. Το ιεροσπουδαστήριο της Πάχνης(ιδρύθηκε στην περίοδο του μεσοπόλεμου, το κτήριο σώζεται έως σήμερα) δεν κατάφερε να λειτουργήσει λόγω έλλειψης διδακτικού προσωπικού, παρόλο που είχε τους περισσότερους μαθητές (talebe). Επίσης, έγινε προσπάθεια να λειτουργήσει ιεροσπουδαστήριο στο χωριό Ωραίο με τον απελαθέντα από την Τουρκία Χαφούζ Ρεσάτ, αλλά για διάφορους λόγους δεν πέτυχε. Είναι όμως γνωστό ότι ο Χαφούζ Ρεσάτ, δεν γνώριζε Πομακικά και δίδαξε για πρώτη φορά τα τουρκικά στο Ωραίο (λέγεται μάλιστα ότι αυτός είναι ο λόγος που σήμερα τα μιλούν καλά, ειδικά σε αυτό το χωριό). Στη συνέχεια οΧαφούζ Ρεσάτ μετατέθηκε στο ιεροσπουδαστήριο Εχίνου, όπου δίδαξε περίπου 7 χρόνια.Τα ιεροσπουδαστήρια του Εχίνου και της Πάχνης χρησιμοποιούσαν την Οθωμανική Γραφή και την Πομακική Γλώσσα, ενώ της Κομοτηνής Οθωμανική γραφή και Τουρκική Γλώσσα. Η πρώτη γραφή και ανάγνωση στα σχολεία, λόγω έλλειψης χαρτιού και τετραδίων και ειδικά στα πομακοχώρια γινόταν σε ξύλινα τετράγωνα, σχήματος φτυαράκι(δάρβενα λουπάτκα), όπου αναγραφόταν το αλφάβητο και τα σημεία στίξεως της οθωμανικής γραφής.
Στην πόλη της Ξάνθης λειτουργούσαν δύο σχολεία: το Τουρκικό(σήμερα το 1ο Μ/κό 24/θ) και το Πομακικό (σήμερα το 2ο Μ/κό 6/θ). ΣτοΤουρκικό διδάσκανε δάσκαλοι που ονομάζοντανμουαλλίμ και δεν είχε θρησκευτικό χαρακτήρα, ενώ στο Πομακικόδιδάσκανε δάσκαλοι που ονομαζόταν χοτζάδες και τα μαθήματα ήταν θρησκευτικού περιεχομένου.Στην δεκαετία του ’60 κορυφώθηκε η σύγκρουση μεταξύ των δύο ιδεολογικών τάσεων, η οποία διήρκησε περίπου τρεις δεκαετίες. Οι Κεμαλικοί οπαδοί του Τουρκικού σχολείου αποκαλούσαν τους οπαδούς του Πομακικού οπισθοδρομικούς (gerici), και δεύτεροι με τη σειρά τους αποκαλούσαν τους πρώτους άπιστους (dinsiz). Με ευρηματικό τρόπο αποκαλούσαν την νέα Κεμαλική/Λατινική γραφή (στα τουρκικά Latince), ως άθρησκη δηλ. La-dince. Τοποθετούσαν δηλαδή το στερητικό πρόθεμαLa (στην αραβική) και η νέα σύνθετη λέξη σήμαινε πλέον ά-θρησκη(γλώσσα).
(Συνεχίζεται)
