Ο δρόμος για... υπουργείο Οικονομικών της Ευρωζώνης περνά από την Ελλάδα

Η καθιέρωση ενός προσώπου ή ενός μηχανισμού με αρμοδιότητα τη χάραξη και εφαρμογή δημοσιονομικής πολιτικής σε ολόκληρη την Ευρωζώνη είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, όμως η ελληνική κρίση είναι ο καταλύτης που (ξανα)φέρνει τη συζήτηση αυτή στο προσκήνιο, σχολιάζει σε... πρόσφατο άρθρο του στο VoxEU.org ο Charles Wyplosz, καθηγητής οικονομικών του Graduate Institute του Πανεπιστημίου της Γενεύης και επικεφαλής του International Centre for Money and Banking Studies (ICMB).

Το γεγονός ότι η ιδέα αυτή -η οποία έχει ανακύψει και στο παρελθόν και μάλιστα με αυξανόμενη συχνότητα από το ξέσπασμα της κρίσης κρατικού χρέους και έπειτα- διατυπώθηκε από τον Jean-Claude Trichet, τον άνθρωπο που αντιμετώπισε από τη θέση του διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας μία από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις από τη δεκαετία του ’30, της προσδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα, σχολιάζει ο Wyplosz.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η πρόταση σκόπιμα διατυπώθηκε με τόση ασάφεια, ώστε οι πολιτικοί να έχουν ευρύ περιθώριο αντίδρασης και ερμηνειών και, εν τέλει, να ανοίξει ένας διάλογος από τον οποίο θα μπορούσαν να προκύψουν σημεία σύγκλισης.

" Η ιδέα του Trichet έχει σαν στόχο την αποφυγή επανάληψης παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον, μέσα από την ανάληψη του ελέγχου της δημοσιονομικής πολιτικής μιας αποκλίνουσας χώρας σε ένα ΄δεύτερο στάδιο΄ διάσωσης."
Κατά τον Wyplosz, η αναφορά αυτή του Trichet φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα. Όπως σημειώνει, πρόκειται για μία χώρα που διασώθηκε από άλλες χώρες-μέλη της Ευρωζώνης και από το ΔΝΤ κάτω από αυστηρούς όρους, η οποία ωστόσο αποτυγχάνει να ανταποκριθεί πλήρως σε αυτούς. Σε αυτές τις περιπτώσεις, κανονικά, το ΔΝΤ θα είχε διακόψει τη χρηματοδότηση και θα άφηνε τη χώρα να αντιμετωπίσει τις συνέπειες. Και αυτό, ουσιαστικά, απείλησε πρόσφατα να κάνει.

Μία από τις συνέπειες θα μπορούσε να είναι η χρεοκοπία, όμως υπό τις παρούσες συνθήκες η στρατηγική του «να δώσουμε ένα γερό μάθημα» (σ.σ. στην αποκλίνουσα χώρα) θα έπληττε άμεσα τις υπόλοιπες χώρες-μέλη της Ευρωζώνης, που οι ίδιες και οι τράπεζές τους είναι πιστωτές, αλλά και την ΕΚΤ, της οποίας οι απώλειες θα έπρεπε να καλυφθούν από τις χώρες-μέλη. Έμμεσα, θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα ντόμινο χρεοκοπιών και γι’ αυτό η ΕΚΤ αντιτίθεται με τόσο σθένος στο ενδεχόμενο της χρεοκοπίας και πιέζει για τη συνέχιση της χρηματοδότησης.

Αντίστοιχες τακτικές έχουν εφαρμοστεί και αλλού στο παρελθόν, σημειώνει ο Wyplosz, ωθώντας τις ΗΠΑ να ασκήσουν την επιρροή τους στο ΔΝΤ όταν η αποκλίνουσα χώρα ήταν σημαντική είτε οικονομικά (Μεξικό, Αργεντινή) είτε πολιτικά (Αίγυπτος, Ρωσία). Αυτή τη φορά, οι χώρες της Ευρωζώνης υποχρεώθηκαν να «στήσουν» ένα νέο πρόγραμμα με περισσότερο δημόσιο χρήμα.

Η ιδέα του Trichet έχει σαν στόχο την αποφυγή επανάληψης παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον, μέσα από την ανάληψη του ελέγχου της δημοσιονομικής πολιτικής μιας αποκλίνουσας χώρας σε ένα «δεύτερο στάδιο» διάσωσης. Και, καθώς το ΔΝΤ ξεκάθαρα δεν έχει την εξουσία για κάτι τέτοιο, η ιδέα είναι να δοθεί ο έλεγχος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με αφορμή την πρόταση αυτή θα μπορούσαν να γίνουν πολλές φιλοσοφικές αναγωγές ή αναγωγές στη ρητορική μεγάλων «ευρωπαϊστών» του παρελθόντος, επί της ουσίας όμως «διασταυρώνεται» με τρία κύρια ζητήματα, αναφέρει ο Wyplosz: α) το δεσμό μεταξύ νομισματικής και πολιτικής ένωσης, β) την ανάγκη συντονισμού της δημοσιονομικής πολιτικής και γ) την ανάγκη για δημοσιονομική πειθαρχία.

"Η ιδέα ότι μία κεντρικά σχεδιασμένη δημοσιονομική πολιτική σε μία νομισματική ένωση ίσως να είναι πιο αποτελεσματική, είναι ελκυστική και δικαιολογημένη. Είναι όμως και ρεαλιστική;"
Ως προς το πρώτο, γνωρίζαμε εξ αρχής ότι άσχημα πράγματα θα μπορούσαν να συμβούν από τη στιγμή που η Ευρωζώνη δεν ανταποκρίνεται, ακόμα, στα κριτήρια της θεωρίας των «άριστων νομισματικών περιοχών». Σε αυτό το στάδιο, υποστηρίζει ο Wyplosz, είναι λογικό να αναδύονται κι άλλες προτάσεις με στόχο να προσδώσουν στην Ε.Ε. ενισχυμένα χαρακτηριστικά πολιτικής ένωσης. Πέραν την πρότασης Trichet, στην ίδια κατεύθυνση κινείται και εκείνη αναφορικά με την συλλογική έκδοση «ευρωομολόγων».

Αυτό που ίσως περνά απαρατήρητο, αλλά έχει μεγάλη ιστορική σημασία, είναι ότι από τη στιγμή που η Ευρωζώνη συμμετέχει σε διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ σε αυτό που ο Trichet αποκαλεί «πρώτο στάδιο» διάσωσης, μία χώρα μπορεί να βρεθεί υποχρεωμένη να αποδεχθεί όρους που επιβάλλονται από άλλες. Κι επειδή αυτό το «πρώτο στάδιο» μπορεί να αποτύχει, όπως συμβαίνει τώρα με την Ελλάδα, το να σκεφτεί κάποιος ένα «δεύτερο στάδιο» διάσωσης είναι αναπόφευκτο.

Σε ό,τι αφορά το ζήτημα του δημοσιονομικού συντονισμού, η ιδέα ότι μία κεντρικά σχεδιασμένη δημοσιονομική πολιτική σε μία νομισματική ένωση ίσως να είναι πιο αποτελεσματική, είναι ελκυστική και δικαιολογημένη. Είναι όμως και ρεαλιστική; Το λιγότερο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε, σχολιάζει ο Wyplosz, είναι ότι τουλάχιστον η πρόταση Trichet θα αποτελέσει αφορμή για διάλογο.

Αναφορικά με τη δημοσιονομική πειθαρχία, ο Wyplosz αναφέρει ότι στη διεθνή βιβλιογραφία ως κεντρικό ζήτημα αναδεικνύεται η ύπαρξη των κατάλληλων θεσμών. Όμως, εντός μιας νομισματικής ένωσης, είναι τέτοιες οι παρενέργειες από τη δημοσιονομική αποτυχία ενός μέλους που, οι εθνικοί θεσμοί ίσως να μην επαρκούν για την αντιμετώπισή τους. Η σημερινή κρίση είναι ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα και είναι λογικό η σκέψη του διοικητική της ΕΚΤ να πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση.

Η ιδέα της επιβολής νομισματικών πολιτικών σε εθνικές κυβερνήσεις και κοινοβούλια, ακόμα και στο «δεύτερο στάδιο» ενός προγράμματος διάσωσης, είναι ριζοσπαστική και σίγουρα θα συναντήσει σθεναρή αντίσταση. Θα χρειαστεί επίσης μία πολύ ισχυρή προσωπικότητα ώστε να φέρει εις πέρας ένα τέτοιο έργο. Το εγχείρημα, ωστόσο, ίσως θα μπορούσε να ξεκινήσει με τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής δημοσιονομικής συμβουλευτικής επιτροπής, η οποία θα επιβλέπει τις αντίστοιχες εθνικές συμβουλευτικές επιτροπές δημοσιονομικής πολιτικής. Μία πρόταση που, όπως λέει ο Wyplosz, έχει διατυπωθεί πρόσφατα και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και «θα μπορούσε να είναι ένα χρήσιμο βήμα»... Πηγή:www.capital.gr