Η καταστροφή της Σμύρνης επίκαιρη παρά ποτέ

Του Αχιλλέα Ιωακειμίδη

Η εικόνα της Σμύρνης να καίγεται πάντα μου έσφιγγε την καρδιά.. Σαν να είχα δει αυτή την εικόνα σε μια άλλη ζωή. Ίσως κάποιος πρόγονός μου που την έζησε να μου την πέρασε στο DNA. Είμαι σίγουρος ότι συμβαίνει σε εκατομμύρια Έλληνες. Έμαθα για το ντοκιμαντέρ «Σμύρνη» με αφορμή τα 90 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή, και πήγα να το δω στους κινηματογράφους. Είδα περίπου ό,τι περίμενα. Μια
πόλη κοσμοπολίτικη να θριαμβεύει. Συνοικίες ελληνικές, τουρκικές, αρμένικες με Άγγλους, Ιταλούς, Γάλλους, Αμερικανούς, Εβραίους, γενεές και γενεές να ζουν και να ευημερούν μαζί αρμονικά. Αλλά όλα αυτά μέχρι την καταστροφή...

Το ντοκιμαντέρ αφηγείται τα κρίσιμα γεγονότα που τελικά οδήγησαν στην καταστροφή της Σμύρνης μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων διαφορετικών εθνοτήτων με κοινή όμως καταγωγή τη Σμύρνη, καθώς και μέσα από τις αναλύσεις ιστορικών. Αυτό γίνεται και με την αξιοποίηση ανέκδοτου οπτικοακουστικού υλικού.

Η κύρια εντύπωση που αποκόμισα προσωπικά ως θεατής, βλέποντας το ντοκιμαντέρ, είναι ότι, για να φτάσουμε σε μία καταστροφή, πρέπει να γίνουν πολλά λάθη μαζί. Γενικότερες πολιτικές συνθήκες και οι λάθος πολιτικές αποφάσεις της ελληνικής πλευράς οι οποίες διαδέχονται η μία την άλλη, οι σωστές επιλογές στην αντίπαλης πλευράς, αλλά και αστάθμητοι παράγοντες, όπως η κατεύθυνση του ανέμου την ημέρα της μεγάλης πυρκαγιάς, που είχε ως συνέπεια να καεί η αρμενική και η ελληνική συνοικία της Σμύρνης, όλα αυτά μαζί, τελικά έφεραν την καταστροφή. Τη μεγαλύτερη καταστροφή που γνώρισε ποτέ ο Ελληνισμός.

Βλέποντας αυτό το ντοκιμαντέρ, δεν μπορεί να μην σκεφτεί κανείς τη δεινή θέση που βρίσκεται η Ελλάδα σήμερα και να μη διακρίνει αρκετά κοινά στοιχεία με τις συνθήκες που οδήγησαν και στο Μικρασιατικό δράμα. Συγκρίνοντας τις δύο αυτές εποχές θα μπορούσε κάποιος να επισημάνει τα εξής:

Όπως και τότε, έτσι και τώρα ζούμε σε μια παρατεταμένη περίοδο πολιτικής και κοινωνικής ταραχής, με απανωτές εκλογές, με το λαό σε σύγχυση και απόγνωση, με πολιτικούς που είτε λαϊκίζουν, είτε δεν τηρούν αυτά για τα οποία έχουν δεσμευθεί, παρά την κρισιμότητα της κατάστασης. Και όλα αυτά μέσα σε ένα δύσκολα προβλέψιμο διεθνές περιβάλλον που παρουσιάζει έντονη κινητικότητα αλλά και αστάθεια.

Όπως τότε έτσι και τώρα είχαμε κινηθεί υπεράνω των δυνατοτήτων μας. Τότε κάνοντας προέλαση μέχρι τα βάθη της Μικράς Ασίας – χωρίς να έχουμε συγκεκριμένο σχέδιο για το μετά και χωρίς καν να έχουμε εξασφαλίσει τις γραμμές ανεφοδιασμού μας. Αντίστοιχα, στις μέρες μας ζούσαμε για δεκαετίες πολύ πάνω από τις δυνατότητές μας, ξοδεύαμε περισσότερα από όσα παρήγαμε, χωρίς να έχουμε αντίληψη της οικονομικής πραγματικότητας μιας Ελλάδας που εισήγαγε τρεις και τέσσερεις φορές περισσότερης αξίας προϊόντα από αυτά που εξήγαγε.

Όπως τότε, έτσι και τώρα δεν υπολογίσαμε τις ευρύτερες εξελίξεις στην περιοχή καθώς και τον εξωτερικό κίνδυνο, ειδικότερα την άνοδο του Κεμάλ, τον οποίο αγνοήσαμε και υποτιμήσαμε. Όπως αγνοήσαμε και υποτιμήσαμε τις συνέργειες και τις ανατροπές που διαμόρφωνε το κίνημα των Νεότουρκων σε εσωτερικό επίπεδο στην Τουρκία και σε διεθνές επίπεδο, έτσι και στις μέρες μας αγνοήσαμε τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις και τις συνέπειες της διεθνούς οικονομικής κρίσης του 2008. Παραβλέπαμε για χρόνια τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και πορευόμασταν με πυξίδα την εσωτερική ευδαιμονία του εύκολου πλουτισμού και της χαμηλής παραγωγικότητας, που κανένα οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης δεν μπορούσε να δικαιολογήσει.

Όπως τότε, έτσι και τώρα πιστεύαμε ότι θα μας στηρίζουν οι Σύμμαχοι εσαεί. Ότι θα εγγυώνται την ειρήνη και την ασφάλεια του ελληνικού στοιχείου, με τον στόλο τους που είχε σταθμεύσει στα παράλια της Σμύρνης. Αυτό όμως ανετράπη άρδην με τον πιο τραγικό τρόπο, όταν έπαψαν όχι μόνο να στηρίζουν την ελληνική προέλαση, αλλά έφτασαν και στο σημείο να μην διαθέτουν τα πλοία τους για την διάσωση των κυνηγημένων, καιόμενων Ελλήνων. Έτσι και σήμερα θεωρούμε ότι οι σύμμαχοι και εταίροι μας θα μας στηρίζουν ό,τι και να γίνει μέχρι τέλους και ότι θα είναι εκεί να μας δανείζουν, να μας κρατούν στη Ευρωζώνη και να μας σώζουν, τους συμφέρει δεν τους συμφέρει...

Όπως τότε λίγο πριν την κρίση ζούσαμε αμέριμνοι, λίγες ώρες πριν μπει ο τουρκικός στρατός στη Σμύρνη και αρχίσει να λεηλατεί, αγνοώντας τα όποια κακά σημάδια έφταναν από το πολεμικό μέτωπο και την κατάρρευση του ελληνικού στρατού που είχε προηγηθεί, έτσι και στις μέρες μας μέχρι πριν ξεσπάσει η κρίση, λαός και πολιτική ηγεσία θεωρούσαμε ότι αυτή η παγκόσμια κρίση δεν θα άγγιζε το ελληνικό «θαύμα» του αέναου «λεφτά υπάρχουν»...

Όπως τότε κανείς δεν είχε ετοιμάσει σε επίπεδο κεντρικό ένα σχέδιο σωτηρίας, ένα Plan Β εκκένωσης της πόλης, ένα σχέδιο διάσωσης του ελληνικού πληθυσμού σε περίπτωση αποτυχίας της στρατιωτικής εκστρατείας, έτσι και στις μέρες μας δεν φαίνεται κανείς να επεξεργάζεται ένα σχέδιο Β, αυτό των λιγότερων εθνικών απωλειών, στην περίπτωση που βρεθούμε εκτός ευρώ.

Όπως τότε που πέραν των ορατών επίσημων εχθρών υπήρχαν και οι λιγότερο προφανείς, π.χ. οι Τσέτες, οι οποίοι δρούσαν ανενόχλητα σφάζοντας, κλέβοντας, βιάζοντας και καίγοντας ό,τι έβρισκαν μπροστά τους υπό την ανοχή των τουρκικών δυνάμεων και αρχών αλλά και των Συμμάχων, έτσι και σήμερα που ζούμε την κρίση, ήδη αλωνίζουν στην κοινωνία μας ομάδες συμφερόντων που λειτουργούν καλυμμένα επενδύοντας στην καταστροφή και στην χρεοκοπία, κερδοσκοπώντας σαν τα κοράκια, κυρίως εις βάρος των αδυνάτων και τον απροστάτευτων που όλο και αυξάνουν…

Είναι πολλές οι ομοιότητες των συνθηκών που προηγήθηκαν της καταστροφής της Σμύρνης με την κρίση που ζούμε στις μέρες μας. Οφείλουμε να τις διακρίνουμε και να μην μείνουμε σε μία συναισθηματική αποτύπωση της Ιστορίας, ώστε να διδαχθούμε από αυτή και να προλάβουμε άλλες τραγικές εξελίξεις. Γιατί, όπως καταλήγει το ντοκιμαντέρ, μπορεί η Σμύρνη να ζει μέσα στις ψυχές πολλών ανθρώπων σε όλον τον κόσμο, αλλά η αλήθεια είναι ότι ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας μετά από τρεις χιλιετίες έσβησε οριστικά και το τέλος της Σμύρνης ήταν επώδυνο και οδυνηρό για ολόκληρο τον Ελληνισμό, καθώς ήταν και καταλυτικό.

Επειδή πλέον έχουμε μείνει μόνο από τη μία πλευρά του Αιγαίου, μια νέα εθνική τραγωδία θα είναι μοιραία και μη αναστρέψιμη. Οφείλουμε λοιπόν να δούμε κατάματα την πραγματικότητα και να αποφύγουμε έστω και την τελευταία στιγμή ένα μοιραίο λάθος που θα μας οδηγήσει σε νέα καταστροφή. Γιατί τη διαχείριση μίας νέας εθνικής καταστροφής δεν θα μπορεί να τη σηκώσει καμία γενιά στο μέλλον.

*Ο Αχιλλέας Ιωακειμίδης είναι σύμβουλος επικοινωνίας.
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.post&id=19354#commentsContainer