του Σωτήριου Καλαμίτση
Η είδηση είναι ότι δόθηκε εντολή στους Εφόρους να στέλνουν υπαλλήλους στα δικαστήρια, οι οποίοι θα ασκούν πολιτική αγωγή και θα ζητούν χρηματική ικανοποίηση για το Δημόσιο λόγω της ηθικής βλάβης που αυτό έχει υποστεί από την εκ μέρους του...
κατηγορουμένου μη εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεών του, εξ αιτίας της οποίας έχει πληγεί το κύρος του Δημοσίου. Όλα σχεδόν τα ιστολόγια αναδημοσιεύουν αυτολεξεί την είδηση από την εφημερίδα «ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ».
Ακούγοντας ο μη ειδικός την είδηση, ασφαλώς και απορεί. Έλα, όμως, που απορούν και ειδικοί με τη σπουδαία αυτή απόφαση των στουρναραίων. Ας δούμε, λοιπόν, περί τίνος πρόκειται.
Ο δημοσιογράφος που επεξεργάσθηκε τη σχετική εγκύκλιο εξέφρασε εν πρώτοις τον αποτροπιασμό του για το γεγονός ότι αυτή στηρίζεται σε νόμο του 1953, δηλαδή σε νόμο παρωχημένο και παροπλισμένο. Πράγματι, το άρθρο 5 του ν.δ. 2711/1953 ορίζει ότι:
«Το Δημόσιον δύναται δια τας εξ οιουδήποτε αδικήματος απορρεούσας αξιώσεις περί αποζημιώσεώς του να παρίσταται ενώπιον του Ποινικού Δικαστηρίου προβάλλον ταύτας το πρώτον επ` ακροατηρίω άμα τη εκφωνήσει της υποθέσεως άνευ εγγράφου τινός προδικασίας και δια μόνης της δηλώσεως του νομίμου πληρεξουσίου του, καταχωριζομένης εις το οικείον πρακτικόν, δύναται δε ταυτοχρόνως τη άνω δηλώσει να γνωστοποιή και τα ονοματεπώνυμα των εξεταστέων μαρτύρων του προς απόδειξιν της αξιώσεώς του».
Ποίο το παράδοξο όμως; Όπως κάθε πολίτης, έτσι και το Δημόσιο θα πρέπει να μπορεί να ασκεί πολιτική αγωγή σε μία ποινική δίκη. Το γεγονός ότι τούτο προβλέπεται σε νόμο του 1953 γιατί ξενίζει, ενώ δεν ξενίζει το γεγονός ότι οι χρηματιστηριακές συναλλαγές διέπονται εν πολλοίς από νόμο του 1928 και το γεγονός ότι τα περί οριζοντίου ιδιοκτησίας, βάσει τις οποίας έχουν τσιμεντοποιηθεί οι σύγχρονες πόλεις μας και μάλιστα με αυθαίρετες κατά το 99,99% κατασκευές, διέπονται από νόμο που χρονολογείται από το 1929; Σας διαβεβαιώ δε ότι εφοπλιστές και λοιποί «επενδυτές» που έχουν εισαγάγει κεφάλαια εκ του εξωτερικού ουδόλως ενοχλούνται από το γεγονός ότι οι επενδύσεις τους προστατεύονται από το επίσης ηλικίας 60 ετών, αλλά συνταγματικής ισχύος, ν.δ. 2687/1953. Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι αν το Δημόσιο ανεκάλυψε επ’ εσχάτοις την πολιτική αγωγή και ενεργοποιεί νομοθέτημα του 1953, αλλά και νόμους του 1997 και του 2001. Το θέμα είναι τί θα κάνει το Δημόσιο με αυτή την περίφημη πολιτική αγωγή κατά κατηγορουμένων για μη πληρωμή φόρων.
Εν πρώτοις, πολιτική αγωγή είναι η εισαγωγή στο ποινικό δικαστήριο της αξίωσης που έχει ο καταγγέλλων τον κατηγορούμενο για τη διάπραξη αδικήματος, από τον οποίο έχει υποστεί ζημία ο καταγγέλλων. Στην πράξη η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής γίνεται για ένα πολύ μικρό ποσό με επιφύλαξη για το υπερβάλλον, το οποίο θα αναζητήσει ο ζημιωθείς από τα αστικά δικαστήρια. Και τούτο, διότι για να επιδικάσει το ποινικό δικαστήριο μία χρηματική αξίωση στον πολιτικώς ενάγοντα, θα πρέπει αυτή να είναι εκκαθαρισμένη, αφού έργο του ποινικού δικαστηρίου είναι να ασχοληθεί με τον ποινικό κολασμό του κατηγορουμένου και όχι να αποφανθεί για το ύψος της ζημίας του καταγγέλλοντος-πολιτικώς ενάγοντος. Με τον τρόπο αυτό, δηλαδή με την παράσταση του καταγγέλλοντος στο ποινικό δικαστήριο ως πολιτικώς ενάγοντος, «πιέζει» ο πολιτικώς ενάγων το δικαστήριο να καταδικάσει τον κατηγορούμενο αναδεικνύοντας και αυτός στοιχεία της κατηγορίας, ώστε να επιτύχει την καταδίκη, την οποία θα χρησιμοποιήσει στο αστικό/πολιτικό δικαστήριο για να το πείσει ότι πράγματι ο κατηγορούμενος τον έχει ζημιώσει και, έτσι, να επιτύχει την αποκατάσταση της ζημίας του. Ο πιο εύκολος τρόπος για να μετάσχει ο παθών στην ποινική δίκη κατά του αντιδίκου του είναι η αξίωση χρηματικής ικανοποίησης για ηθική βλάβη για ποσό πχ. € 30, ώστε να μην απαιτείται και η καταβολή δικαστικού ενσήμου, το οποίο επιβάλλεται για ποσά άνω των € 44 [ΣΗΜ: το Δημόσιο απαλλάσσεται της καταβολής δικαστικού ενσήμου, εξ ου και μπορεί να διεκδικεί οποιοδήποτε ποσό].
Η χρηματική ικανοποίηση προϋποθέτει αδικοπραξία. Είναι, όμως, αδικοπραξία κατά την έννοια του αστικού δικαίου ή μη καταβολή φόρων; Δεν είναι, εξ ου και ο νομοθέτης όρισε ρητώς ότι το Δημόσιο μπορεί να παραστεί ως πολιτικώς ενάγον σε φορολογικές υποθέσεις. Ειδικώτερα:
Άρθρο 21§11 ν. 2523/1997: «Το Δημόσιο μπορεί να παρίσταται ως πολιτικώς ενάγων ενώπιον των ποινικών δικαστηρίων και για τις αξιώσεις του που απορρέουν από τα αδικήματα του παρόντος νόμου. Η διάταξη του άρθρου 5 του ν.δ/τος 2711/1953 (ΦΕΚ 323 Α`) εφαρμόζεται και στην περίπτωση αυτή. ΄Οταν η δίωξη ασκείται σε βαθμό πλημμελήματος, το Δημόσιο μπορεί να εκπροσωπηθεί και από τον προϊστάμενο της αρμόδιας φορολογικής αρχής ή τον οριζόμενο από αυτόν υπάλληλο».
Άρθρο 11§21 ν. 2954/2001: «Στις δίκες για λαθρεμπορία το Δημόσιο, ως πολιτικώς ενάγων, μπορεί να εκπροσωπείται και από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας Τελωνειακής Αρχής ή τον οριζόμενο από τον αυτόν υπάλληλο, εφόσον οι εισπραττόμενοι στο σύνολό τους από τα Τελωνεία δασμοί, φόροι και οι λοιπές χρηματικές επιβαρύνσεις που διέφυγαν δεν υπερβαίνουν το ποσό των δέκα εκατομμυρίων (10.000.000) δραχμών».
Μέχρι εδώ όλα καλά, προ πάντων όταν μιλάμε για λαθρεμπορία ή για έκδοση και λήψη εικονικών παραστατικών, όπου η φοροδιαφυγή είναι παρούσα. Τί μπορεί να κερδίσει, όμως, το Δημόσιο από την παράσταση πολιτικής αγωγής σε υπόθεση, όπου ο φορολογούμενος κατηγορείται απλώς για παραβίαση της προθεσμίας καταβολής των φόρων που του έχουν καταλογισθεί ή για απόκρυψη φορολογητέας ύλης; Προ πάντων όταν σε όλες αυτές τις ποινικές φορολογικές δίκες, οι οποίες αποτελούν τον κύριο όγκο των φορολογικών ποινικών υποθέσεων, τα πράγματα είναι τόσο απλά που δεν χρειάζεται καν να πιεσθεί το δικαστήριο να καταδικάσει τον κατηγορούμενο. Την ημέρα της δίκης εμφανίζεται ένας υπάλληλος της αρμόδιας ΔΟΥ, για να δηλώσει ένα από τα εξής τρία πράγματα:
α] ο κατηγορούμενος εξόφλησε, οπότε αθωώνεται εκ του νόμου,
β] ο κατηγορούμενος έχει ρυθμίσει το χρέος του και είναι συνεπής στην καταβολή των δόσεων, οπότε το δικαστήριο δίνει μια αναβολή, ώστε να ελέγξει σε μεταγενέστερη δικάσιμο, αν ο κατηγορούμενος εξακολουθεί να είναι συνεπής, εν τέλει δε να τον αθωώσει, εφ’ όσον αυτός τηρήσει μέχρι τέλους τη ρύθμιση,
γ] ο κατηγορούμενος τους έχει όλους «γραμμένους» και δεν πληρώνει ούτε ένα λεπτό, οπότε το δικαστήριο τον καταδικάζει υποχρεωτικώς εκ του νόμου σε ποινή ανάλογη του οφειλομένου ποσού.
Τί θα μπορούσε, λοιπόν, να προσφέρει η πολιτική αγωγή του Δημοσίου σε τέτοιες δίκες; Τίποτε απολύτως. Απλώς να αυξήσει τις οφειλές του φορολογουμένου-κατηγορουμένου, αν το δικαστήριο πεισθεί ότι η παράλειψη του φορολογουμένου να εκπληρώσει τις φορολογικές υποχρεώσεις έπληξε το κύρος του Δημοσίου, εξ ου και πρέπει να επιδικασθεί στο Δημόσιο χρηματική ικανοποίηση. Αναμένω με ενδιαφέρον την πρώτη άσκηση τέτοιας πολιτικής αγωγής και την πρώτη δικαστική απόφαση επ’ αυτής.
Φαντάζομαι τον ακόλουθο διάλογο στο δικαστήριο:
Υπάλληλος του Δημοσίου: Το Δημόσιο κυρία/ε Πρόεδρε δηλώνει παράσταση πολιτικής αγωγής για € 500 λόγω ηθικής βλάβης την οποίαν έχει υποστεί από τη συμπεριφορά του κατηγορουμένου.
Πρόεδρος: Σε τι συνίσταται η ηθική βλάβη του Δημοσίου;
Υπάλληλος του Δημοσίου: Στο γεγονός ότι επλήγη το κύρος του, επειδή ο κατηγορούμενος δεν εξεπλήρωσε τις φορολογικές υποχρεώσεις του.
Πρόεδρος: Δηλαδή τί σας είπε ο κατηγορούμενος; Έχω λεφτά και δεν πληρώνω;
Υπάλληλος του Δημοσίου: Όχι, απλώς δεν πληρώνει.
Πρόεδρος: Έχει περιουσία και απλώς αρνείται να πληρώσει;
Υπάλληλος του Δημοσίου: Δεν γνωρίζω αν έχει περιουσία [ή «έχει ένα σπίτι»].
Πρόεδρος: Δεν θέλει να πληρώσει, δηλαδή δυστροπεί, ή αδυνατεί;
Υπάλληλος: Δεν γνωρίζω.
Πρόεδρος: Ξέρετε, όταν ένας ιδιώτης χρωστάει σε άλλον ιδιώτη χρήματα και δεν τα καταβάλλει, αυτό δεν προκαλεί κατά νόμον ηθική βλάβη στον έχοντα λαμβάνειν.
Υπάλληλος: ????????????
Προ πάντων αναμένω την πρώτη δικαστική απόφαση σε υπόθεση, όπου ο κατηγορούμενος θα παραστεί με δικηγόρο, ο οποίος και θα προτείνει την αποβολή του Δημοσίου ως πολιτικώς ενάγοντος.
Όπως και να δει κανείς το θέμα, πρόκειται για μια τεράστια ηλιθιότητα, η οποία, όμως, μου δίνει το δικαίωμα να ερωτήσω:
Γιατί το Δημόσιο δεν παρίσταται ως πολιτικώς ενάγον σε δίκες που διεξάγονται εις βάρος επίορκων εφοριακών, ώστε να επιδείξει το ενδιαφέρον του για κάθαρση και να πιέσει το δικαστήριο να επιβάλει την ανώτατη δυνατή ποινή σε όσους εκβιάζουν φορολογούμενους για να τ’ αρπάξουν; Με τον τρόπο αυτό θα έδειχνε το Δημόσιο το πραγματικό του ενδιαφέρον για κάθαρση και πάταξη της διαφθοράς, αλλά και για εισροή φόρων στο Δημόσιο Ταμείο αντί στα θυλάκια του επίορκου εφοριακού. Στις περιπτώσεις αυτές δεν έχει τρωθεί το κύρος του Δημοσίου από τον επίορκο εφοριακό;
Και κάτι άλλο: γιατί δεν απαγορεύει το Δημόσιο στους υπαλλήλους του να προσέρχονται ως μάρτυρες υπεράσπισης επίορκων λειτουργών; Γιατί π.χ. το Δημόσιο παρακολουθούσε απαθές τον εντιμότατο κ. Καπελέρη να καταθέτει υπέρ των εφοριακών που κατηγορούνταν για παράβαση καθήκοντος στην υπόθεση TELESTET, στην οποίαν όλοι αθωώθηκαν, αλλά ξανακάθισαν στο σκαμνί μετά από αναίρεση της αθωωτικής απόφασης; Ναι, τον Καπελέρη που ήλεγξε το «προφίλ» 10 προσώπων από τη λίστα Tragarde κατ’ εντολήν Απαπαπαπαπακωνσταντίνου, αλλά δεν θυμόταν τα ονόματα όταν κατέθετε ενώπιον της Επιτροπής της Βουλής. Τα ονόματα, τα οποία στη συνέχεια όχι μόνον θυμήθηκε ενώπιον του Πεπόνη, αλλά είπε και ότι οι τραπεζικές καταθέσεις των 10 αυτών προσώπων δεν δικαιολογούνταν από τα εισοδήματα τους, ομολογώντας έτσι την παράβαση καθήκοντος, την οποία διέπραξε, αφού δεν προχώρησε σε έλεγχο των 10 αυτών προσώπων. Προέβαλε ως δικαιολογία ότι δεν προχώρησε σε έλεγχο, επειδή δεν είχε σχετική εντολή, ώστε, προφανώς, να έχει και πολιτική κάλυψη. Υπάρχει, όμως, νόμος που να ορίζει ότι ο φορολογικός ελεγκτής ελέγχει μόνον αφού έχει προηγουμένως εξασφαλίσει πολιτική κάλυψη;
Η πολιτική αγωγή σάς μάρανε κωθώνια.
Σωτήριος Καλαμίτσης
