Ο Πρώτος Έλληνας Ευρωπαϊστής
50 ΧΡΟΝΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ
Ο Καποδίστριας και η Ευρωπαϊκή Ιδέα
27/2/2007
Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι,
Συγκεντρωθήκαμε σήμερα για να τιμήσουμε τον Ιωάννη Καποδίστρια ως πρώτον Έλληνα ευρωπαϊστή, και ακόμη περισσότερο ως τον πρώτον Ευρωπαίο πολιτικό που έθεσε το θέμα επίσημα, σε τράπεζα διασκέψεως των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Tον άνθρωπο που οραματίστηκε μιαν Ελλάδα πυρσό πνεύματος κι ελευθερίας, μέλος μιας Ευρώπης ενωμένης στην υπηρεσία του δικαίου. Τι θα μπορούσαμε να πούμε, τι θα έπρεπε να κάνουμε μπροτά σε έναν τέτοιον πρίγκηπα του ονείρου; O Καποδίστριας αποκάλυψε το εύρος και το βάθος της ευρωπαϊκής του πολιτικής αμέσως μετά το τέλος των Ναπολεόντιων πολέμων. Στο Συνέδριο της Aix la Chapelle το 1818, διεκήρυξε ότι η Ευρώπη έπρεπε να προστατευθεί από τη χρήση βίας και τις επεκτατικές πολιτικές των μεγάλων δυνάμεων, προχωρώντας στη δημιουργία μιας Alliance Solidaire.
Ο κόμης Καποδίστριας δεν εισακούσθηκε. Έπειτα από έναν περίπου αιώνα, μετά τον επόμενο ευρωπαϊκό πόλεμο που κατέληξε παγκόσμιος, εισηγήθηκε την πολιτική Καποδίστρια ο Γάλλος Πρωθυπουργός Αριστείδης Μπριάν. Ούτε αυτός εισακούσθηκε. Έπρεπε να πέσουμε στην άβυσσο του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, για να πλημμυρίσει πια η Ευρώπη από το αίτημα της πολιτικής ενότητάς της.
Αποδείχθηκε έτσι ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας έβλεπε περισσότερο από έναν αιώνα μπροστά.
Επιτρέψτε μου όμως να στραφώ σε μιαν άλλη πτυχή του Καποδίστρια, στο ρόλο της Εκκλησίας στη συνείδησή του. Το πορτρέτο, ούτως ειπείν, της συνείδησης του Καποδίστρια, το δίνει ο ίδιος: "Ο Θεός είναι προστάτης μου", γράφει, "και άνευ ταύτης της πίστεως ούτε εμαυτόν θα ηδυνάμην να κατανοήσω, ούτε να ελπίσω τι". Ας μη θεωρηθεί ότι αυτή η δήλωση εκφράζει κάποιον αόριστο θεϊσμό, και όχι πίστη στην Εκκλησία.
Στον διδάσκαλο Αλέξανδρο Ραδινό, που δίδασκε ελληνόπουλα στη Γενεύη, έστειλε ένα αντίτυπο από τις περίφημες "Διδαχές" στην Ορθόδοξη πίστη του Μητροπολίτη Ηλία Μηνιάτη, και τον παρακαλεί: "να γνωστοποιήσετε στους από σας διδασκομένους τον πάτριον Έλληνα λόγον, ότι τους καθυποχρεώνω να συνέρχονται κατά την από σας ταχθησομένην ώραν εις το κατάλυμά σας τας Κυριακάς και όλας τας υπό της αγίας ημών Εκκλησίας πανηγυριζομένας ημέρας, δια να σε ακροάζωνται αναγιγνώσκοντα την κατ’ εκλογήν σου Διδαχήν της εορταζομένης ημέρας". Ο Καποδίστριας ως κύριο σκοπό της εκπαίδευσης των Ελλήνων έθετε τη μύηση των μαθητών στην Ορθόδοξη πίστη και τη λατρεία της Εκκλησίας. Αλλά εφρόντιζε επίσης να γίνεται σεβαστός και ο ρόλος της Εκκλησίας στην ιστορική πορεία του γένους. O Καποδίστριας ήταν μεν τέκνο του Διαφωτισμού, ήταν όμως πιστό τέκνο της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Προχώρησε στην οργάνωση της Εκκλησιαστικής παιδείας με σκοπό να μορφώνει τα στελέχη της Εκκλησίας, σε συνεργασία βέβαια με τους ποιμένες της. Είναι μια στάση που πολλοί σήμερα θα τη θεωρούσαν ξεπερασμένη. Επιτρέψτε μου να σας παρακαλέσω να σκεφθείτε μαζί μου, μήπως προηγείται πολύ της ιστορίας, όπως συνέβη και με τον ευρωπαϊσμό του;... Ας μη θεωρηθεί η εκκλησιαστική πολιτική του Καποδίστρια μια πολιτική παραχώρηση προς την Εκκλησία. Ήταν βαθύτατη η πίστη του, καθώς έγραφε κάποτε, ότι "το μεγαλήτερον από όλα τα συμφέροντα της πατρίδος μας, εκείνο δηλαδή το οποίον εναγκαλίζεται και περιλαβάνει ολόκληρον την μέλλουσαν ευδαιμονίαν της, είναι η χριστιανική και εθνική εκπαίδευσις των Ελληνοπαίδων"...
Καταλαβαίνω ότι σήμερα είναι πολλοί αυτοί που ακούγοντας τούτα τα λόγια του Κυβερνήτη θα τον πυροβολούσαν κι αυτοί αμέσως! Εκείνος όμως μένει με το στεφάνι ότι πυροβολήθηκε στην πόρτα της εκκλησιάς, κι ότι μια από τις δολοφονικές σφαίρες εναντίον του καρφώθηκε στο κορμί της!
Πολλοί σημερινοί Έλληνες θα είχαν -χωρίς άλλο- το θράσος να τον κατηγορήσουν ως ξεπερασμένον και αντιδραστικόν, εμείς όμως τον τιμούμε επαναλαμβάνοντας προς αυτόν ο,τι εκείνος είχε γράψει σε εξέχοντα Έλληνα: "Σεις, κύριε, εν μοίρα τιμής έχετε το ότι εμείνατε μέλος και της Εκκλησίας σας και του έθνους σας".
Δεν υπάρχει δάφνη τόσον αμάραντη, τόσον φωτεινή όσον αυτή !
