Γράφει ο Τράγιας Εμμανουήλ | Κοζάνη
(Το άρθρο γράφεται ύστερα από τα πρόσφατα κτηματολογικά προβλήματα της Κοζάνης, λόγω και των αεροφωτογραφήσεων της R.A.F. στην περιοχή και αφιερώνεται στους μαχητές της ελευθερίας ..
πεσόντες στρατιώτες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας)
ΤΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ :
Την 7η Απριλίου 1939 μετά την κατάληψη της Αλβανίας από την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία αποφασίζουν από κοινού κατά παράδοση να εγγυηθούν την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ – «Ελληνοϊταλικός Πόλεμος 1940 – 1941»).
Από το καλοκαίρι έως το τέλος Οκτωβρίου 1940 διεξάγεται η Μάχη της Αγγλίας, η μεγαλύτερη αεροπορική αντιπαράθεση όλων των εποχών, μεταξύ της Βρετανικής R.A.F. και της Γερμανικής Luftwaffe (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ – «Μάχη της Αγγλίας»), που σηματοδοτεί από νωρίς το όριο προώθησης του Γ΄ Ράιχ δυτικά και θα επιβεβαιωθεί λίγους μήνες αργότερα το Μάιο του 1941 με την βύθιση του θωρηκτού «Μπίσμαρκ».
Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 μετά την επίδοση του τελεσιγράφου από τον Ιταλό πρεσβευτή Γκράτσι στον Πρωθυπουργό Μεταξά, διαβάζουμε αφήγηση του τελευταίου: «ζητώ αμέσως Νικολούδην, Μαυρουδήν (σημ. υπουργούς κυβέρνησης), αναφέρω βασιλέα, καλώ Παλαιρέτ (σημ. πρεσβευτής Μεγάλης Βρετανίας), και ζητώ βοήθειαν Αγγλίας. Κατεβαίνω εις Υπουργικόν Συμβούλιον.» (ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, τόμος Β΄, σελ. 503, Αθήνα 1968, εκδ. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΕ).
Το Νοέμβριο 1940 η R.A.F. αποστέλλει στην Ελλάδα αεροσκάφη υπό τον Τζών Ντ’ ΄Αλμπιακ (ΒΙΚΙΠΑΙΔΙΑ – «Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα», ενώ την 13-16/ 1/ 1941 διεξάγεται Ελληνοβρετανική σύσκεψη κορυφής στην Αθήνα για θέματα άμυνας Βορείου Ελλάδας κατά την
-1-
οποία διαπιστώνεται σοβαρή διάσταση απόψεων. Ο Αντιστράτηγος Παπάγος αρχηγός του Ελληνικού Στρατού ζητά εννιά Βρετανικές μεραρχίες, ο Ουέιβελ Αρχιστράτηγος Μέσης Ανατολής εγκρίνει μία μεραρχία κάτι που απορρίπτει η Ελληνική πλευρά. Τελικά αποστέλλονται περίπου 60.000 στρατιώτες από τους οποίους οι μισοί είναι μάχιμοι και συγκροτούν το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα (Β.Ε.Σ.) υπό τους Αντιστράτηγο Ουίλσον (Μεγάλη Βρετανία), αντιστράτηγο Μπλάμεϊ (Αυστραλία), Υποστράτηγο Φρέϊμπεργκ (Νέα Ζηλανδία) το οποίο μαζί με τον Ελληνικό Στρατό αντιμετωπίζει την εισβολή των Γερμανών τον Απρίλιο του 1941. Μετά την υποχώρηση από την ηπειρωτική Ελλάδα, την Μάχη της Κρήτης τον Μάϊο του 1941 και την πύρρειο νίκη των Γερμανών, το ΒΕΣ μετακινείται στην Μέση Ανατολή μαζί με όλη την Ελληνική διοίκηση.
Το Μάρτιο του 1942 το Στρατηγείο Μέση Ανατολής ζητά και οργανώνει ομάδες σαμποτέρ οι οποίες θα ροκανίζουν συνεχώς τις κατοχικές δυνάμεις. Αρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (ΒΣΑ) είναι ο ΄Εντι Μάγερς με υπαρχηγό τον Κρις Γουντχάουζ και στελέχη όπως ο Νίκολας Χάμοντ και άλλοι, οι οποίοι μαζί με τους Έλληνες αντάρτες και τις οργανώσεις τους που θέτονται υπό των Βρετανών, δημιουργούν το έπος της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944 (Σόλωνος Νεοκ. Γρηγοριάδη : Ιστορία της συγχρόνου Ελλάδος 1941 – 1974, τόμος 1ος, Αθήνα 1975 , εκδ. Καπόπουλος).
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ :
Τρεισήμισι χρόνια μετά την υποχώρηση του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος (ΒΕΣ) από την Ελλάδα, οι Βρετανοί επιστρέφουν στην Ελλάδα τον Οκτώβριο 1944 μετά από την έγκριση της διάσκεψης των Συμμάχων και τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας και ενώ κλιμακώνεται ο ολοκληρωτικός πόλεμος στην Ευρώπη με την κατακλυσμιαία και πολυαίμακτη εισβολή των συμμάχων σε όλα τα μέτωπα στο δρόμο προς το Βερολίνο.
-2-
Στην Καζέρτα (26 Σεπτεμβρίου 1944) συμφωνείται μεταξύ των άλλων ότι αρχηγός των μεικτών Ελληνοβρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων θα είναι ο στρατηγός Σκόμπι, ήρωας του Τομπρούκ.
Οι Βρετανικές δυνάμεις αναπτύσσονται σε όλα τα καίρια σημεία της Ελληνικής επικράτειας παράλληλα με τον ΕΛΑΣ, από όπου υποχωρούν οι Γερμανοί .
Στην Κοζάνη έχουμε επίθεση των Βρετανών κομάντος εναντίον του υψώματος Προφήτη Ηλία το πρωί της 27ης Οκτωβρίου 1944 που κατείχαν οι Γερμανοί και έληξε με ήττα των Βρετανών και οκτώ νεκρούς τους, ενώ ο ΕΛΑΣ έχει ακροβολιστεί νότια της πόλης χωρίς να εμπλακεί. Την επομένη 28 Οκτωβρίου 1944 οι Γερμανοί αναχωρούν από την Κοζάνη με κάλυψη μυδράλιων τους από τον Προφήτη Ηλία και την Αγία Παρασκευή και κατευθύνονται ταχέως προς έξοδο από την Ελλάδα, (Αθανάσιος Καλλιανιώτης : Αλήθεια και Προπαγάνδα στον τύπο της Δυτικής Μακεδονίας 1941 – 1944, Θεσσαλονίκη 2009), καθώς είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος εγκλωβισμού τους, σε σχέση με την προέλαση των Σοβιετικών στρατιών προς τη Δύση και του οδυνηρού τέλους που τους αναμένει στα χέρια των Σοβιετικών.
Αντίθετα οι εφημερίδες «Ελευθερία», «Ριζοσπάστης», «Σμόλικας», είτε αποσιωπούν το γεγονός, είτε θέτουν τους Βρετανούς ύστερους στην κατάληψη της Κοζάνης. (Αθανάσιος Καλλιανιώτης : Αλήθεια και Προπαγάνδα στον τύπο της Δυτικής Μακεδονίας 1941 – 1944, Θεσσαλονίκη 2009). Νεκροί και αιχμάλωτοι Γερμανοί;;; Φίλιες απώλειες ;;;
Επίσης στο βιβλίο «Μνήμες» του Αλέκου Σακαλή (Πετρόμπεης), έκδ. ΙΝΒΑΚ, Κοζάνη 1997) ο συγγραφέας δεν αναφέρει μάχη Βρετανών – Γερμανών στον Προφήτη Ηλία αλλά μόνο δύο νεκρούς Βρετανούς, ενώ αναφέρει μάχες στην Κοζάνη Δυτικά και Νότια μεταξύ ΕΛΑΣ και Γερμανών κατά την είσοδο του ΕΛΑΣ στην Κοζάνη.
Δεν αξιολογείται η παρουσία στην περιοχή του επίλεκτου Βρετανικού αποσπάσματος Τζώρτζ Τζέλικο που διαθέτει στόλο θωρακι-
-3-
σμένων οχημάτων Κάριερ και έχει κύρια αποστολή την διακριτική παρακολούθηση των υποχωρούντων Γερμανών καθώς και την προάσπιση των ύψιστων στρατηγικών συμφερόντων της Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα, όπως αυτά αποτυπώνονται στην Βρετανοσοβιετική συμφωνία της Μόσχας με θέμα τα Βαλκάνια, γνωστή σαν «Συμφωνία των ποσοστών» της 9 - 10 Οκτωβρίου 1944 (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ – Συμφωνία των ποσοστών ).
Μετά τα της απελευθέρωσης της Κοζάνης για ικανό διάστημα ενός περίπου έτους γεγονότα όπως (Δεκεμβριανά, Συμφωνία της Βάρκιζας, εξέλιξη τελικής συμμαχικής επίθεσης στην καρδιά της Γερμανίας, παράδοση Ιαπωνίας, συμφωνίες ζωνών επιρροής μεταπολεμικού κόσμου) επισκιάζουν τα καθημερινά μιας μικρής, αλλά εξόχως στρατηγικής για τη νέα εποχή Βορειοελλαδικής πόλης όπως η Κοζάνη. Οι Βρετανοί είναι πάντως εδώ και εργάζονται σκληρά και αθόρυβα, για την μετατροπή της Κοζάνης σε ένα περιχαρακωμένο απόρθητο φρούριο στην νέα κατάσταση της Ευρώπης που δημιουργείται.
Οι δύο τοπικές εφημερίδες Κοζάνης ΝΙΚΗ και ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ στέλνουν μετά από τόσες δεκαετίες τα μηνύματά τους.
Αρχικά , λόγω παλαιότητας, η τοπική εφημερίδα ΝΙΚΗ Κοζάνης (Πλ. Αγίου Νικολάου), όργανο συνασπισμού κομμάτων ΕΑΜ Ν. Κοζάνης με Δντή τον Κώστα Α. Γάρο που σώζεται στο αρχείο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης, δεν μας βοηθά καθόλου στα της Βρετανικής παρουσίας στην Κοζάνη και μάλιστα κατά περίεργο τρόπο (καθότι έχουν προηγηθεί τα Δεκεμβριανά 1944, η λευκή τρομοκρατία δηλ. διώξεις ΕΑΜικών πολιτών) αποδέχεται το ρόλο της ως δύναμη κατευνασμού των παθών των Ελλήνων.
Φ. 26/13-10-1945, σελ. 3 : Επίσκεψη ΄Αγγλου δημοσιογράφου της φιλοαριστερής «Νταίηλυ Γουώρκερ» κ. Μάλκολμ Μακιούαν στις φυλακές Κοζάνης δηλώνοντας διπλωματικά ότι «αναγνωρίζει το δίκιο
-4-
των και καταλαβαίνει τον πόνο των φυλακισμένων και θα κάμει ότι είναι δυνατόν να φανεί χρήσιμος σ’ αυτούς».
Φ. 30/25-11-1945, σελ. 3 : Επιτροπή του ΕΑΜ επισκέπτεται τον Άγγλο (Ταγματάρχη) διοργανωτή χωροφυλακής προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για τα φαινόμενα τρομοκρατίας κατά των ΕΑΜικών πολιτών. Ο Άγγλος (Ταγματάρχης) επισκέπτεται το Νοσοκομείο Κοζάνης και δηλώνει ότι έχοντας 27 χρόνια υπηρεσία στην Βρετανική χωροφυλακή δεν έχει συναντήσει ποτέ τέτοιους κανιβαλισμούς.
Κατά παράδοξο τρόπο και σε ευθεία γραμμή με την απόφαση αποχής του ΚΚΕ από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 η εφημερίδα άρδην αλλάζει άποψη για την Βρετανική αποστολή και στο Φ. 41/27-4-1946, σελ. 1 γνωμοδοτεί : Οι Άγγλοι υπαίτιοι της κατάστασης τρομοκρατίας στην περιοχή και στο Φ. 42/21-5-1946, σελ. 1 συνθηματολογεί : Να φύγουν οι Άγγλοι.
Η τοπική εφημερίδα ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ Κοζάνης (Διαδόχου Κωνσταντίνου) που διευθύνεται από επιτροπή συντονισμού Εθνικού Αγώνος (μέλη Λαϊκού κόμματος) με Δντή τον Κ. Σακελλαρίου που σώζεται στο Αρχείο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης είναι πολύ κατατοπιστική για τη Βρετανική παρουσία στην περιοχή.
Φ. 1/30-9-1945, σελ. 4 : Αναγγελία άφιξης στην Κοζάνη του αρχηγού της Βρετανικής αποστολής και διοργανωτή του Ελληνικού στρατού Στρατηγού Λόνερς τον οποίο συνοδεύει ο Α.Σ.Δ. Κεντρικής Μακεδονίας Στρατηγός Μπιτσάνης και των επιτελείων τους. Ο κ. Λόνερς επιθεώρησε τμήματα Ελληνικού στρατού στη Δυτική Μακεδονία και τοιαύτα της πόλης μας τα οποία του άφησαν άριστες εντυπώσεις. Μετά παράθεση γεύματος από Διοικητή 9ης ΜΠ κ. Καρπενησιώτη αναχώρηση την επομένη για Λάρισα.
Φ. 2/7-10-1945, σελ. 4 : Αναγγελία άφιξης στην πόλη μας Στρατηγού Αρχηγού Βρετανικών δυνάμεων κ. Σκόμπι. Μολονότι ο ένδοξος Στρατηγός δεν επιθυμεί δεξιώσεις οι πόλεις που επισκέφθηκε του επιφύλαξαν ενθουσιώδεις υποδοχές.
-5-
Φ. 3/14-10-1945, σελ. 2 : Ανακοινώνονται αρχαιρεσίες Ελληνο – Αγγλο – Αμερικανικού Συνδέσμου Κοζάνης. Εκλογή Διοικητικού Συμβουλίου. Στη σελ. 4 σχολιάζεται η επίσκεψη Στρατηγού Σκόμπι στην Κοζάνη οι ενθουσιώδης υποδοχή του, η επιθεώρηση των Αγγλικών και Ελληνικών τμημάτων, η ομιλία του από του εξώστη της Γενικής Διοικήσεως καθώς και αναχώρησή του για Θεσσαλονίκη.
Φ. 4/21-10-1945, σελ. 3 : Δίνονται πληροφορίες για την Αγγλο – Ελληνική Υπηρεσία Πληροφοριών (A.G.I.S.) που είναι εγκατεστημένη στο ισόγειο και ημιανώγειο του ΕΡΜΙΟΝΕΙΟΥ (λειτουργεί από τον Μάϊο του 1945). Ιδρυτής και επόπτης του κέντρου ο Βρετανός Λοχαγός Τσάντλερ φιλέλληνας και ελληνομαθής που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη. Διαθέτει το κέντρο αναγνωστήριο για βιβλία, εφημερίδες, φωτογραφίες, χάρτες, επίκαιρα ελληνικά και ξένα, ραδιοφωνοληπτικά μηχανήματα και εκδίδει ημερήσια δελτία που ακούν οι πολίτες. Αόκνως μοχθούντες για την ΑΕΥΠ οι κ.κ. Δ. Γκαβανάς, Β. Καραβίδας, Αθ. Παναγιώτου, Γ. Κούγιας και Ν. Παπακώστας.
Φ. 5/28-10-1945, σελ. 3 : Ανακοινώνεται ότι λειτουργεί φροντιστήριο εκμάθησης Αγγλικής γλώσσας της ΑΕΥΠ. Μεγαλειώδης η συμμετοχή ενδιαφερομένων μαθητών.
Φ. 6/11-11-1945, σελ. 4 : Ο υπεύθυνος ΟΥΝΡΑ Δυτικής Μακεδονίας κ. Τσάπμαν αναφέρει δυσχέρειες στην προώθηση τροφίμων λόγω έλλειψης μεταφορικών μέσων κατά την σύσκεψη στα γραφεία της Γενικής Διοίκησης. Ο Διευθυντής ΟΥΝΡΑ Θεσσαλονίκης κ. Σίνγκλετον προβαίνει σε σχετικές δηλώσεις για την εξεύρεση λύσης με ίδια μέσα των Δυτικομακεδόνων. Κατά την σύσκεψη οι αυτοκινητιστές Κοζάνης υπόσχονται ότι θα συνδράμουν στο έργο μεταφοράς τροφίμων.
Φ. 12/6-1-1946, σελ. 3 : Ανακοινώνονται εγκαίνια Λ.Α.Φ.Κοζάνης στο οίκημα Αφων Παπακωνσταντίνου. Ομιλία Ταξιάρχου Δκτή 21ης Ταξιαρχίας κ. Λαδά.
-6-
Φ. 18/17-3-1946, σελ. 4 : Ανακοινώνεται η άφιξη 50 περίπου παρατηρητών Αγγλο – Γαλλο – Αμερικανών ενόψει των εκλογών της 31ης Μαρτίου 1946.
Η ΣΙΩΠΗ 1946 – 1949 :
Η αεροπορικές δυνάμεις που χρησιμοποιήθηκαν στην επιχείρηση «Πυρσός Γ’» τον Αύγουστο 1949 επιχειρούσαν μεταξύ των άλλων και από το αεροδρόμιο Κοζάνης που διαθέτει δύο μοίρες μαχητικών ΣΠΙΤΦΑΙΡ (μοντ. 16) – περίπου 50 αεροσκάφη, ένα σμήνος καταδιωκτικών ΣΠΙΤΦΑΙΡ (μοντ. 9), ένα σμήνος βομβαρδισμού ΝΤΑΚΟΤΑ – 4 αεροσκάφη και σμήνος αναγνωρίσεως (ΧΑΡΒΑΡΝΤ), ομάδα φωτογραφικών αεροσκαφών κλπ. Τα λοιπά αεροδρόμια είναι των Ιωαννίνων με ίδια της Κοζάνης αεροσκάφη και Λαρίσης που διαθέτει επιπλέον και τα περίφημα Αμερικανικά βομβαρδιστικά ΧΕΛΝΤΑΙΒΕΡ . Η απόσταση από το θέατρο των επιχειρήσεων είναι 10΄ - 15΄ χρόνος ελάχιστος και πολύτιμος. (Γιώργος Μαργαρίτης : Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου 1946 – 1949, τόμος 2, Αθήνα 2001, εκδ. ΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ).
ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1940 ΚΑΙ ΜΕΤΑ :
Α. Οι Βρετανοί συνεχίζουν την παράδοση που άρχισε από την Επανάσταση του 1821, να συμπορεύονται μαζί με την Ελλάδα σε όλα τα μεγάλα γεγονότα της Ευρώπης, λόγω των κοινών συμφερόντων των δύο κρατών, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα στα πλαίσια κυρίως του Ν.Α.Τ.Ο. αλλά και της Ε.Ε..
Β. Η Βρετανική Κοινοπολιτεία κατά την εμπλοκή της στα πολεμικά πράγματα της Ελλάδας τέλη του 1940, έχει ήδη δώσει το μάθημα που πρέπει στην Ναζιστική Γερμανία με την Μάχη της Αγγλίας και φαντάζει στα μάτια των λαών ως ο φυσικός ηγέτης τους στον πολύχρονο αγώνα κατά του τρόμου που θα ακολουθήσει με την συμπόρευση και των υπολοίπων συμμάχων ΕΣΣΔ, ΗΠΑ, Ελεύθερης Γαλλίας (Ντε Γκώλ).
-7-
Γ. Μετά την Ελληνοβρετανική διάσταση του 1941 για τον τρόπο άμυνας κατά της επερχόμενης Γερμανικής εισβολής είναι εμφανής από μέρους των Βρετανών η προσπάθεια απαξίωσης του αρχηγού του Ελληνικού Στρατού Αντιστράτηγου Παπάγου, η οποία θα συνεχιστεί και μετά της απελευθέρωση της Ελλάδας και επιστροφή του Αρχηγού από το Νταχάου το 1945. Ο Παπάγος θα επανέλθει στη φυσική του θέση κατ’ ανάγκη των γεγονότων (έχει προηγηθεί και η ανάθεση της διακυβέρνησης της χώρας στον μεγάλο ηγέτη των Φιλελευθέρων εκ Σάμου γηραιό Θεμιστοκλή Σοφούλη) με παρέμβαση των Αμερικανών μόλις το 1949.
Δ. Το Βρετανικό ενδιαφέρον για την Δυτική Μακεδονία έχει άμεση σχέση με την ίδρυση της Λαϊκής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας που περιλαμβάνει και το νέο «αόρατο», λόγω της Ομοσπονδίας, κράτος της «Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας», που θα αποτελεί το άρμα των βλέψεων του νέου κράτους των Γιουγκοσλάβων για έξοδο στα θερμά ύδατα του Αιγαίου Πελάγους. Για το λόγο αυτό οι Βρετανοί τοποθετούν τις δυνάμεις τους στα προπύργια των Ιωαννίνων, Κοζάνης, Θεσσαλονίκης μαζί με αεροπορικές δυνάμεις της RAF, που υποστηρίζονται σε έσχατη περίπτωση από όμοιες τους της Λάρισας. Πάνω στα σχέδια των Βρετανών για την προστασία της Βόρειας Ελλάδας θα οικοδομηθεί μελλοντικά η αμυντική στρατηγική της Ελλάδας (με την προσθήκη προάσπισης και των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής περιοχής Πτολεμαΐδας) τον «Ψυχρό Πόλεμο» και θα εφαρμόζεται μέχρι τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Ε. Προς έρευνα γιατί δεν ελήφθη υπόψη των ηγετών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας κατά τον εμφύλιο 1946 – 1949 η αποφασιστικότητα των Βρετανών ή Αμερικανών κατόπιν, να παραμείνει η Ελλάδα στη σφαίρα επιρροής των με κάθε κόστος, σύμφωνα και με τα συμφωνηθέντα στις συσκέψεις των Συμμάχων, αποφασιστικότητα η οποία ευτυχώς δεν χρειάστηκε να αποδειχθεί άμεσα όχι μόνο για την Δυτική Μακεδονία κύρια, αλλά και για τα γείτονα κράτη (δήθεν Πιλάτοι) Αλβανία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία. Ο Υπουργός Εξωτερικών
-8-
Μπέβιν δήλωνε (ως διπλωματική δήλωση) ότι το Βέλγιο και η Ελλάδα αποτελούν προέκταση της Μεγάλης Βρετανίας.
ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ :
Μετά την οριστική λύση του Γιουγκοσλαβικού ζητήματος (συμμαχική επίθεση του 1999 και διάλυση της Ομοσπονδίας), η Δυτική Μακεδονία έχοντας απολέσει την στρατηγική της θέση, βρέθηκε ανέτοιμη να προσαρμοστεί στην νέα μετά κομμουνισμό εποχή, που άρχισε την αρχή της δεκαετίας του 1990, ζώντας στην ηδονή του κρατισμού και της έλευσης του νέου ευρωπαϊκού νομίσματος. Αποτέλεσμα αυτών η μετάπτωσή της σε διοικητική επαρχία των Ιωαννίνων και όμοια στρατιωτική της Θεσσαλονίκης, που αποτελεί ασφαλώς σαφή υποβιβασμό της.
Επειδή το μέλλον της Δυτικής Μακεδονίας φαντάζει ζοφερό θα απαιτηθεί για μια ακόμη φορά η βοήθεια των συμμάχων μας, τώρα σε συμμετοχικά σχήματα επενδύσεων στους κλάδους ενέργειας, τουρισμού, μεταφορών και όποιων άλλων προτάσεων προκύψουν, αλλά με πλήρη ιδιωτικοποίηση των δομών αυτών, προκειμένου η περιοχή να ξαναβρεί τον βηματισμό της προς την οικονομική πρόοδο.
