«...Την ώρα που τρώγαμε στο Νταβός ο Μητσοτάκης μού έδωσε ένα σημείωμα, ένα μικρό χαρτάκι που έγραφε ότι "το μάξιμουμ που μπορεί να γίνει με τα σημερινά δεδομένα στην Ελλάδα γι’ αυτό...
το θέμα, είναι το Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια. Ή παρένθεση ή παύλα. Αυτό είναι το μέγιστο που θα μπορούσε να αποδεχθεί η Ελλάδα". Το έγραψε σ’ ένα λευκό χαρτί και μου είπε: "Δώστο στον Γκλιγκόροφ. Αν δεν αλλάξετε όνομα δεν μπορεί να υπάρξει λύση"».γράφει η "Καθημερινή" της 19.10.2014 και συνεχίζει:
Ηταν αρχές Φεβρουαρίου του 1992 και γύρω από το τραπέζι στο δείπνο, στο πλαίσιο του παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ, κάθονταν ο Χένρι Κίσινγκερ, ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Στόγιαν Αντοφ, στενός συνεργάτης του Κίρο Γκλιγκόροφ, πρόεδρος της Βουλής της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» ακόμα τότε. «Ο Μητσοτάκης ήταν επιφυλακτικός για τη συνάντηση μαζί μου. Δεν υπήρχαν μέχρι τότε επαφές. Τέλος πάντων, μας "συνάντησαν". Ο οικοδεσπότης μάς έβαλε, όχι τυχαία, στο ίδιο τραπέζι στο δείπνο. Ο Μητσοτάκης, εγώ και ο Κίσινγκερ. Και τότε ήταν οι πρώτες συνομιλίες ουσιαστικά», αφηγείται στην «Κ», 20 χρόνια μετά, ο 80χρονος σήμερα Αντοφ.
Τελευταίος της ιστορικής ηγεσίας, ανήκων στη «γιουγκοσλάβικη πολιτική σχολή», υπουργός του Τίτο, έμπιστος του Γκλιγκόροφ ― αν και ανήκαν σε διαφορετικά κόμματα. Ο Αντοφ είναι σήμερα επικριτής της κυβέρνησης Γκρούεφσκι, την οποία κατηγορεί ότι ασκεί επιζήμια για τη χώρα του ανθελληνική προπαγάνδα.
Το περιβάλλον
Λίγους μήνες πριν από τη συνάντηση στο Νταβός, τα Σκόπια είχαν αποσχιστεί από την καταρρέουσα Γιουγκοσλαβία και με συντριπτικό ποσοστό, σε δημοψήφισμα, οι πολίτες τής μέχρι τότε «Λ.Δ. της Μακεδονίας» είχαν ταχθεί υπέρ της ίδρυσης ανεξάρτητου κράτους υπό το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η ελληνική πλευρά «ψαχνόταν» ως προς τη στρατηγική της απέναντι στο νεοσύστατο κράτος και εν πολλοίς είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στον Μιλόσεβιτς. Σε τέτοια ατμόσφαιρα, γύρω από το τραπέζι του Νταβός, ο Κίσινγκερ, όπως λέει ο Αντοφ, πρότεινε στον Κ. Μητσοτάκη να συναντηθούν κρυφά στην Αμερική με τον Γκλιγκόροφ και να τα βρουν «για να τελειώνουμε το θέμα». «Κώστα, είστε τυχεροί που με την παρουσία αυτού του κράτους απομακρύνονται τα σύνορά σας κατά 230 χιλιόμετρα από τον πιο επικίνδυνο γείτονά σας, τη Σερβία», του είπε κάποια στιγμή ο Κίσινγκερ ― πάντα κατά τον Αντοφ.
Οταν η κουβέντα ήρθε στις σχέσεις των Σκοπίων με την Ελλάδα, «ο Κίσινγκερ επέμενε ότι η Αθήνα πρέπει να μας αναγνωρίσει ως Μακεδονία και να ξεκινήσει μια περίοδος σύσφιγξης των σχέσεων. Ο Μητσοτάκης του απάντησε πως αυτό ήταν δύσκολο και ότι το κλίμα στην Ελλάδα δεν ευνοούσε τέτοιες κινήσεις. Του είπε ακόμα ότι υπάρχουν στα Σκόπια κάποιοι που έχουν αλυτρωτικές διαθέσεις και θέλουν να γίνουν κληρονόμοι της ιστορίας της αρχαίας Μακεδονίας. Τώρα που τα βλέπω από απόσταση πολλών χρόνων λέω ότι τα προέβλεψε αυτά ο Μητσοτάκης, τα βλέπουμε μπροστά μας (σ.σ.: εννοώντας αυτά που πράττει σήμερα η κυβέρνηση Γκρούεφσκι). Στην παρατήρηση του Μητσοτάκη ότι κάποιοι κύκλοι θέλουν να σφετεριστούν την ιστορία της Μακεδονίας, ο Κίσινγκερ του απάντησε γελώντας: "Υπάρχουν αλήθεια τέτοιοι μπουνταλάδες;"».
Σύμφωνα πάντα με την αφήγηση του Αντοφ στην «Κ», «πάνω στην κουβέντα, σε κάποια στιγμή, ο Κίσινγκερ έριξε μια ιδέα. Απευθυνόμενος σ’ εμένα μου είπε: "Πείτε του Γκλιγκόροφ ότι θεωρώ πως είναι απαραίτητο να συναντηθεί με τον Μητσοτάκη" και γυρίζοντας προς εκείνον του λέει: "Κώστα και εσύ κοίτα να συναντηθείς με τον Γκλιγκόροφ, ελάτε σ’ εμάς στην Αμερική, θα βρεθεί κάποια ευκαιρία για να έρθετε διακριτικά, με κάποια πρόφαση, και εκεί να συνομιλήσετε και να το τελειώνουμε το ζήτημα αυτό". Σύμφωνα με τον Αντοφ, ο Μητσοτάκης του είπε "δύσκολα- δύσκολα", αλλά δεν το απέρριψε. Ο Κίσινγκερ επέμενε η συνάντηση να γίνει υπό πλήρη μυστικότητα ― κατ’ εξοχήν αμερικανική πρακτική. Τέτοια συνάντηση δεν έγινε. Εκανα σημείωμα στον Γκλιγκόροφ, το βρήκε ενδιαφέρον αλλά δεν έγινε τίποτα. Μετά άλλαξαν οι καταστάσεις...».
Καμία υποχώρηση
Ο Στόγιαν Αντοφ λέει ότι το 1992 δεν υπήρχε από τα Σκόπια διάθεση για υποχώρηση. Ούτε ακόμα και το ‘93, ενόψει της ένταξης της χώρας στον ΟΗΕ, διαφαινόταν πρόθεση για συμβιβασμό. Ο Γκλιγκόροφ χειριζόταν ο ίδιος προσωπικά το ζήτημα της ονομασίας και απέφευγε να εξωτερικεύει τις σκέψεις του επ’ αυτού. «Μαζί μιλούσαμε με τις ώρες για το ζήτημα αυτό και κάποιες φορές μου έλεγε ότι κάτι πρέπει να γίνει» θυμάται σήμερα ο τότε στενός συνεργάτης του.
Το «κάτι πρέπει να γίνει», του Κίρο Γκλιγκόροφ ηγέτη, θα εκδηλωθεί αρχές Ιουνίου του 1993, με μια μάλλον απροσδόκητη κίνηση προς τον έμπιστό του Αντοφ. «Μια μέρα με φώναξε και μου ζήτησε να συγκαλέσω τη Βουλή και να εξασφαλίσω πλειοψηφία ώστε να γίνει συνταγματική τροποποίηση και να αλλάξει η συνταγματική μας ονομασία από "Δημοκρατία της Μακεδονίας", σε "Δημοκρατία της Σλαβικής Μακεδονίας". Οπως μου είπε, επικαλούμενος διαβεβαιώσεις του Παπακωνσταντίνου (σ.σ.: τότε υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας) προς τον διαμεσολαβητή λόρδο Οουεν, η ελληνική πολιτική ηγεσία ήταν έτοιμη να δεχθεί ονομασία "Σλαβική Μακεδονία". Εγώ, κατόπιν σκέψεως και συζητήσεων με βουλευτές, δεν το αποδέχθηκα. Πρόεδρε, του είπα, μια τέτοια πρόταση είναι αδύνατο να περάσει από τη Βουλή. Επ’ ουδενί δεν θα συγκεντρώνει τα 2/3 των μελών της, αφού θα την καταψηφίσουν σίγουρα οι Αλβανοί, το αντιπολιτευόμενο VMRO και οι μισοί κυβερνητικοί βουλευτές».
Αναλογιζόμενος εκείνες τις στιγμές, ο Αντοφ λέει σήμερα ότι «η άποψή μου τότε ήταν ότι εάν κατέθετε μια τέτοια πρόταση θα έπληττε την εικόνα και του ίδιου και της κυβέρνησης, θα δημιουργείτο χάος εσωτερικό και αντί να κατευνάζαμε τα πνεύματα δεν θα ξέραμε πώς θα βγαίναμε από αυτή την κατάσταση, ενώ δεν θα επιλύαμε το ζήτημα.
Κατόπιν αυτού δεν μου την κατέθεσε και γραπτώς. Η πρωτοβουλία αυτή του Γκλιγκόροφ δεν είναι γνωστή ούτε στη δική μας κοινή γνώμη ούτε στην ελληνική. Τώρα μπορούμε να τα λέμε αυτά γιατί έχουν περάσει αρκετά χρόνια». Ο Αντοφ πιστεύει ότι αυτή ήταν η μοναδική φορά που ετέθη ζήτημα συμβιβασμού, καθώς, όπως λέει, «μετά άλλαξε η κατάσταση και έπεσε η κυβέρνηση Μητσοτάκη» για τον οποίο εκφράζεται με τα καλύτερα λόγια.
Περί συμβιβασμού
Οταν τον ρωτάω εάν κατά τη γνώμη του υπάρχουν σήμερα περιθώρια συμβιβασμού λέει: «Εκτιμώ ότι η "μακεδονική" πλευρά θα προχωρήσει σε κάποιο συμβιβασμό. Δεν μπορεί όμως σε καμία περίπτωση να αποδεχτεί ότι δεν θα λέγεται η γλώσσα "μακεδονική" και οι πολίτες να μη λέγονται "μακεδόνες". Kαμιά κυβέρνηση δεν μπορεί να το αποδεχτεί αυτό. Οσον αφορά το όνομα, πρόσθετο ή σύνθετο, μάλλον υπάρχει μια ετοιμότητα από εδώ για έναν συμβιβασμό. Και αν βοηθήσουν και οι ξένοι μπορεί να καταλήξουμε σε μια λύση. Αυτό που εγώ έχω τονίσει επανειλημμένα και το πιστεύω είναι ότι πρέπει να σταματήσει στη "Μακεδονία" η ανθελληνική καμπάνια». Και ο κ. Αντοφ καταλήγει: «Υπάρχουν στοιχεία ανθελληνικής προπαγάνδας στην πολιτική της σημερινής κυβέρνησης. Αυτό μπορεί να είναι επιβλαβές για την Ελλάδα, αλλά είναι περισσότερο επιβλαβές για μας. Πρέπει να συνεργαστούμε. Οσο για το ντελίριο που έχει καταλάβει τους κυβερνώντες μας, αυτό είναι στο πλαίσιο του εξαρχαϊσμού. Πρέπει να πω πάντως ότι όλο και περισσότεροι πολίτες δεν αποδέχονται αυτή την πολιτική...».
Ο σχολιασμός του Σκοπιανού SITEL για όσα έλεγε ο π.Πρόεδρος της Βουλής της FYROM, Stojan Andov
