Η «αναγέννηση» της ελληνικής δημόσιας διοίκησης είναι σήμερα περισσότερο επιτακτική από ποτέ. Δυστυχώς, η επικρατούσα αντίληψη αφενός εξισώνει τον εκσυγχρονισμό με την απόλυση ενός μεγάλου αριθμού δημοσίων υπαλλήλων και αφετέρου η...
πάταξη της γραφειοκρατίας και τα τεράστια οφέλη που μπορούν να προκύψουν από αυτή, δεν τίθενται σε προτεραιότητα.
Η δραστική μείωση της γραφειοκρατίας μπορεί να μεταμορφώσει τη δημόσια διοίκηση και να τη μετατρέψει σε ένα εργαλείο ανάπτυξης και κοινωνικής αλληλεγγύης. Στις μέρες μας, αρκετές γραφειοκρατικές διαδικασίες, όχι μόνο δεν απλοποιήθηκαν, αλλά στην προσπάθεια να περιοριστεί η διαφθορά, προέκυψε επιπλέον γραφειοκρατία ακόμα και με τη χρήση πληροφοριακών συστημάτων.
Πόσες φορές δεν έχουμε αγανακτήσει ως πολίτες για τη ταλαιπωρία που δεχόμαστε για να διεκπεραιώσουμε μια υπόθεση; Πόσες φορές αναρωτηθήκαμε για τη ματαιότητα αυτής της ταλαιπωρίας; Το πραγματικό κόστος (άμεσο και έμμεσο) μια γραφειοκρατικής διαδικασίας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις είναι πολύ μεγάλο. Το άμεσο κόστος συνίσταται στην πληρωμή παραβόλων, χρηματικών τελών κτλ. που επιβάλλονται από τη νομοθεσία. Το έμμεσο κόστος (διοικητικό βάρος) προκύπτει από όλες εκείνες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την υποχρεωτική παροχή πληροφόρησης –δικαιολογητικών στο δημόσιο (π.χ. λογιστικές - ασφαλιστικές υποχρεώσεις κτλ.). Η έκθεση του Ο.Ο.Σ.Α (OECD 2014) «Μέτρηση και μείωση των διοικητικών βαρών σε 13 κλάδους στην Ελλάδα» χαρακτηριστικά αναφέρει ότι το κόστος των διοικητικών βαρών ανέρχεται σε 3,28 δισεκατομμύρια ευρώ και το διοικητικό κόστος σε 4,08 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Τα μεγέθη είναι αρκετά μεγάλα και αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη, τις επενδύσεις , τη μείωση της ανεργίας και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.
Στην «άλλη πλευρά του γκισέ» η υπέρμετρη γραφειοκρατία επηρεάζει καταλυτικά την ποιότητα της ζωής και το αποτέλεσμα της εργασίας των δημοσίων υπαλλήλων και προσδίδει ένα δυσανάλογο κόστος εφαρμογής. Οι πολυδαίδαλες διαδικασίες μειώνουν δραστικά την απόδοση και την ευελιξία των στελεχών της δημόσιας διοίκησης, από τη στιγμή που μέλημα τους είναι η πιστή τήρηση των διαδικασιών (αν μπορεί κανείς να τις διακρίνει καθαρά !) ακόμα και αν αυτές είναι προς τη λάθος κατεύθυνση. Η πρωτοβουλία εκμηδενίζεται και η αποδοτικότητα μπαίνει σε δεύτερη μοίρα.
Η ελληνική δημόσια διοίκηση έχει κάνει διαχρονικά σημαντικά βήματα εκσυγχρονισμού μέσω της εισαγωγής της μηχανογράφησης στις διαδικασίες της, την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του διαδικτύου και την εφαρμογή επιμέρους νομοθετικών παρεμβάσεων. Οι υπηρεσίες του Taxisnet, η μηχανοργάνωση του ΙΚΑ (ΟΠΣ ΙΚΑ), η εθνική πύλη δημόσιας διοίκησης «Ερμής» (emis.gov.gr), το Γενικό Εμπορικό Μητρώο Επιχειρήσεων, η λειτουργία των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών, η λειτουργία της Κεντρικής Επιτροπής Απλούστευσης Διαδικασιών, το Επιχειρησιακό πρόγραμμα «Πολιτεία», η υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ΕΣΠΑ (Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007-2013), η ενσωμάτωση εργαλείων Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (Κοινό Πλαίσιο Αξιολόγησης κ.α) και μια σειρά από νομοθετικές πρωτοβουλίες με τελευταίες τον Ν.4250/2014, Ν.4276/2014, και το Π.Δ 64/2014 αποτέλεσαν σημαντικές προσπάθειες βελτίωσης της εικόνας και της αποδοτικότητας της δημόσιας διοίκησης.
Οι οριστικές λύσεις για το δημόσιο τομέα απαιτούν μεγάλες και ανατρεπτικές αποφάσεις καθώς επίσης και καθολική ρήξη με το παρελθόν. Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών εντάσσεται ο ριζικός και θεμελιώδης Ανασχεδιασμός (Reengineering) της δημόσιας διοίκησης με την απλοποίηση (Simplification) όλων των διοικητικών διαδικασιών να αποτελεί το ζητούμενο. Η απλοποίηση προσφέρει ένα εναλλακτικό περιβάλλον λειτουργίας του κράτους. Η γέννηση μιας νέας δημόσιας διοίκησης από την αρχή χωρίς τα προαπαιτούμενα και τα βαρίδια του «δυσλειτουργικού» σημερινού κράτους αποτελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη ανάπτυξης και ευημερίας των πολιτών.
Για την Ελλάδα, δεν υπάρχει η πολυτέλεια χρόνου να προωθήσει ένα ήπιο σχέδιο αλλαγών και παρεμβάσεων. Η απόφαση για το συνολικό ανασχεδιασμό επιβάλλεται να ληφθεί άμεσα και να υποστηριχθεί από όλες τις πολιτικές δυνάμεις ως ένα Εθνικό Σχέδιο. Σκοπός είναι το κτίσιμο της δημόσιας διοίκησης μέσα από τη στόχευση στην αποτελεσματικότητα, την απλούστευση των διαδικασιών και την ανακατανομή των υπαλλήλων σε τομείς κρίσιμους για την κοινωνία και την οικονομία. Το μυστικό είναι απλό: «Καν΄το απλά και δεν γίνεται να μην πετύχει». Απλοποίηση στα πάντα ! Αν στηριχθούμε σε ημίμετρα, η δημόσια διοίκηση είναι καταδικασμένη σε τέλμα.
Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η σύσταση «Εθνικής Επιτροπής Ανασχεδιασμού της Δημόσιας Διοίκησης» η οποία θα περιλαμβάνει το χαρακτηριστικό της εθνικής συνεννόησης και θα εξουσιοδοτείται από το μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών κομμάτων. Τα στελέχη της προτείνεται να είναι πολιτικά πρόσωπα και τεχνοκράτες (επιχειρηματίες, πολίτες, ακαδημαϊκοί, στελέχη της δημόσιας διοίκησης).
Θεωρώ ότι το πρόβλημα της γραφειοκρατίας είναι ισάξιο με το πρόβλημα του χρέους. Το υπάρχον πλαίσιο δεν αποδίδει. Πρέπει να κάνουμε την υπέρβαση γρήγορα, συστηματικά και «απλά».
*Ο Ζαφειρίδης Αναστάσιος είναι οικονομολόγος, MSc Δημόσια Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (Παν. Μακεδονίας).
