Κάθε χρόνο, από τον Δεκέμβριο έως τον Απρίλιο, οι βόρειοι άνεμοι προκαλούν στα ανοικτά του Παναμά τις χαρακτηριστικές ανοδικές ροές κρύου νερού, οι οποίες τροφοδοτούν το φυτοπλαγκτόν και προστατεύουν τους κοραλλιογενείς υφάλους μειώνοντας τη θερμοκρασία της επιφάνειας.
Το 2025, όμως, οι επιστήμονες του Smithsonian Tropical Research Institute και του Max-Planck Institute παρατήρησαν για πρώτη φορά μία σεζόν χωρίς καμία απολύτως εμφάνιση του φαινομένου.
Τι είναι το φαινόμενο της ανάβλυσης
Η ανάβλυση είναι το φαινόμενο όπου οι άνεμοι σπρώχνουν τα επιφανειακά νερά μακριά από μια ακτή. Λειτουργεί σαν «κινητήρας» βιολογικής παραγωγικότητας, καθώς η άνοδος του κρύου νερού φέρνει στην επιφάνεια θρεπτικά συστατικά που υποστηρίζουν πλούσιους θαλάσσιους πληθυσμούς. Ωστόσο, φέτος οι δορυφορικές εικόνες έδειξαν μηδενική παρουσία χλωροφύλλης, σημάδι ενός ωκεανού φτωχού σε ζωή. Όπως σημείωσε ο βιολόγος Άαρον Ο’Ντέα, «ο τροπικός ωκεανός του Παναμά έχασε φέτος την αναπνοή του».
Οι επιστήμονες αποδίδουν το φαινόμενο στην ασυνήθιστη εξασθένιση των αληγών ανέμων, που δεν δημιούργησαν τον απαραίτητο βαρομετρικό βαθμό για την άνοδο των ψυχρών νερών. Μετρήσεις από το ωκεανογραφικό «S/Y Eugen Seibold» επιβεβαίωσαν ότι δεν υπήρξε καμία κάθετη δραστηριότητα στη στήλη του νερού. Σύμφωνα με τον κλιματολόγο Άντριου Σέλερς, ο συνδυασμός φυσικών δεκαετιαίων διακυμάνσεων και των επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής φαίνεται πως διαταράσσει τη δυναμική των τροπικών ανέμων, καθιστώντας ολοένα και πιο σπάνιες τις συνθήκες που επιτρέπουν την ανάβληση (upwelling).
Οι συνέπειες της απουσίας του φαινομένου
Οι συνέπειες για τα οικοσυστήματα ήταν άμεσες. Το φυτοπλαγκτόν έχει μειωθεί δραματικά, οι πληθυσμοί ψαριών όπως ο γαύρος, η σαρδέλα και οι κεφαλόποδες συρρικνώθηκαν, πλήττοντας σοβαρά τους παράκτιους αλιείς. Παράλληλα, οι ύφαλοι, χωρίς το φυσικό «δροσισμό» από τα βαθιά νερά, παρουσίασαν εντονότερα φαινόμενα λεύκανσης λόγω της ζέστης. Οι ειδικοί προειδοποιούν και για αυξημένο κίνδυνο θαλάσσιων λοιμώξεων και μείωσης του διαλυμένου οξυγόνου, που απειλεί τη βενθική ζωή.
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, αναφέρει ότι η επανάληψη τέτοιων επεισοδίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε τοπικές καταρρεύσεις οικοσυστημάτων, με σοβαρές συνέπειες για τη βιοποικιλότητα. Το περιστατικό αυτό αναδεικνύει ένα σημαντικό κενό στην παγκόσμια κλιματική παρακολούθηση. Σε αντίθεση με τα μεγάλα συστήματα ανάβλησης σε εύκρατες ζώνες, οι τροπικές περιοχές διαθέτουν ελάχιστες υποδομές παρατήρησης.
Όπως επισημαίνει ο ερευνητής Χάνο Α. Σλάγκτερ, «αν δεν είχαμε πραγματοποιήσει την ωκεανογραφική αποστολή, κανείς δεν θα γνώριζε ότι το φαινόμενο της ανάβλυσης σταμάτησε». Οι επιστήμονες ζητούν ενίσχυση της έρευνας στις τροπικές περιοχές μέσω εγκατάστασης αισθητήρων και διεθνών προγραμμάτων παρακολούθησης, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα αντίστοιχες ανωμαλίες και να προσαρμόζονται οι πολιτικές διαχείρισης των θαλάσσιων πόρων.
Η απουσία του φαινομένου της ανάβλησης το 2025 δεν αποτελεί απλώς μια κλιματική εξαίρεση αλλά ενδέχεται να είναι προειδοποίηση για βαθύτερες αλλαγές στα τροπικά ωκεάνια συστήματα. Εάν οι αληγείς άνεμοι συνεχίσουν να εξασθενούν, ολόκληρα θαλάσσια οικοσυστήματα κινδυνεύουν να υποβαθμιστούν, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στους ανθρώπους και στη φύση.
