ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ
Τα Χριστούγεννα, στα παλιά χρόνια, στο χωριό μας, που λεγόταν Ισπερλί, λέγαν τα κάλαντα όλη την ημέρα. Επίσης, έκαναν και γλυκά, όπως τους λουκουμάδες, που τα παλιά τα χρόνια τους έτρωγαν πολύ: Παίρναν μια λεκανίτσα, έβαζαν μέσα αλεύρι και προζύμι και το ζύμωναν με χλιαρό νερό.
Την Πρωτοχρονιά έφτιαχναν μπακλαβάδες και μέσα έβαζαν ένα φλουρί. Όποιος έβρισκε στο κομμάτι του το φλουρί έλεγαν ότι ήταν τυχερός.
Τα Χριστούγεννα, τα κάλαντα τα λέγανε αλλιώς, όχι όπως τα λένε σήμερα. Τότε τα λέγανε έτσι:
Χριστούγεννα, πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου
Ανοίξτε, δέτε, μάθετε, πως ο Χριστός γεννιέται
Γεννιέται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα.
Το μέλι τρώνε οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες
Ανοίξτε τα κουτάκια σας, τα κατακλειδωμένα
Δώστε μας για τον κόπο μας φλουρί να μη λυπάστε
Αν είστε απ΄τους πάμπτωχους, ένα ζευγάρι κότες
Και σας καληνυχτίζουμε, πέσετε κοιμηθείτε
Ολίγο ύπνο πάρετε, πάλι να σηκωθείτε
Στην εκκλησία τρέξετε μ΄όλη την προθυμία
Και του Θεού ν΄ακούσετε τη Θεία Λειτουργία.
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΑΠΛΩΝ ΛΑΙΚΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
Τα παλιά χρόνια περιμέναμε τα Χριστούγεννα με μεγάλη χαρά. Παραμονή σφάζαμε τα γουρουνάκια. Τα παιδιά τραγουδούσαμε τα Χριστούγεννα:
"Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα,
τώρα Χριστός γεννιέται..."
Βγαίνανε οι νοικοκύρηδες με τα πανεράκια και μας δίνανε χαρούπια, φιρίκια, μανταρίνια, κάστανα...Αν είχανε γουρούνι κρατούσανε μια σούβλα και μας δίνανε και τρώγαμε κρέας.
Το πρωί πηγαίναμε στην εκκλησία και όταν γυρίζαμε στο σπίτι, ο πατσάς ήταν έτοιμος. Τρώγαμε και όλα τα σπίτια ήταν ανοιχτά. Το βράδυ μαζευόμασταν γονείς και παιδιά και γλεντούσαμε όλοι μαζί, με το γραμμόφωνο.
-ΞΕΧΑΣΜΕΝΑ ΤΟΠΙΚΑ ΕΘΙΜΑ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ:
Το τάισμα της βρύσης
Οι κοπέλες, τα χαράματα των Χριστουγέννων (αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς), πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση "για να κλέψουν το άκραντο νερό". Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ' όλη τη διαδρομή. Όταν φτάνουν εκεί, την "ταϊζουν", με διάφορες λιχουδιές: βούτυρο, ψωμί, τυρί... Και λένε:
"Όπως τρέχει το νερό σ' βρυσούλα μ', έτσ' να τρέχ' και το βιο μ'".
Έπειτα ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, "κλέβουν νερό" και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιουν όλοι από τ' άκραντο νερό. Με το ίδο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.
ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ:
Ολο το σόι συγκεντρώνεται στο σπίτι του πιο ηλικιωμένου. Στο πάτωμα τοποθετούν τρία δαυλιά «χιαστί» και πάνω τους βάνουν την «κουλούρα».
Όλοι κάνουν ένα κλοιό γύρω ακουμπώντας καθένας με το δεξί του χέρι την κουλούρα. Ύστερα ο νοικοκύρης ψάλλει το «Η γέννησή σου Χριστέ ο Θεός…» και ρίχνει λάδι στα δαυλιά, βάζοντάς τα στη φωτιά. Μετά κόβει την κουλούρα, τη μοιράζει και δειπνούν όλοι μαζί.
ΚΡΗΤΗ:
Παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, το «χοίρο», όπως το έλεγαν. Ο χοίρος σφάζονταν την παραμονή των Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.
Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι χωρικοί έκοβαν το κρέας του χοίρου και έφτιαχναν:
• λουκάνικα
• απάκια: καπνιστό κρέας
• πηχτή (τσιλαδιά): αφαιρείται κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι του γουρουνιού και όλα μαζί βράζονται. Ο ζωμός με ειδική προετοιμασία μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.
• σύγλινα, δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες.
• ομαθιές, τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι.
• τσιγαρίδες, κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές.
Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν η βασική πηγή κρέατος για αρκετές εβδομάδες. Φυσικά αναφερόμαστε σε μια δίαιτα εξαιρετικά φτωχή σε κρέας, την περίφημη διατροφή της Κρήτης (Μεσογειακή Διατροφή), που χάριζε στους Κρητικούς των παλιότερων δεκαετιών υγεία και μακροζωία.
Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από το χοίρο των Χριστουγέννων, για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση. Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη, η «φούσκα» όπως λέγεται, πλυνόταν και καθαριζόταν και μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα, πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης.
Παρομοια εθιμα πιο γνωστα,οπως το κυνηγι των καλικατζαρων,η παρασκευη χριστοψωμων κλπ υπαρχουν και σε αλλες περιοχες της χωρας μας. Καποια απο αυτα,κοντευουν να χαθουν και να ξεχαστουν,μιας και οι νεες γενιες γιορταζουν τα Χριστουγεννα με εντελως ξενοφερτο τροπο,συνοδευομενο απο ατελειωτες αγορες,διασκεδαση,αλκοολ,ακομα και τζογο. Χρεος μας ειναι να τα διαφυλαξουμε οσο μπορουμε περισσοτερο,μιας και αποτελουν μοναδικη και γνησια πολιτιστικη κληρονομια του τοπου μας.
ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!!!
